XUNG QUANH CHUYỆN BẢO ĐẠI TUẦN DU BẮC HÀ

Tác giả Đặng Sinh

          Đặng Sinh (sưu tầm và biên soạn)

          Trong chuyến Bảo Đại tuần du Bắc Hà, có nhiều chuyện. Tôi xin kể hai chuyện:

          1 – Bảo Đại thăm lễ hội Hang:

          Ở một huyện miền núi phía tây Nghệ An, mà vào mùa xuân hàng năm, làng vẫn mở hội. Hội có từ lâu đời, từ ngày xửa ngày xưa. Làng có một cái hang ở xa khu dân cư đến nửa ngày đường. Hang rộng, khô ráo, luồng gió đi thông thoáng, mát mẻ. Vào đêm hội, thanh niên nam nữ lẩn vào hang, tìm hiểu nhau, rồi như các con thú, mỗi con đi một ngả. Người ta đồn rằng, ở đấy thần linh cho sinh khí để khỏe mạnh cả năm.

          Trên đường từ kinh đô Huế ra Hà Nội, chả hiểu quan lại Nghệ An dỗ dành thế nào, mà ông vua trẻ Bảo Đại, khi ấy mới ngoài 20 tuổi, cũng vi hành đến đấy một đêm.

          Không phải mùa lễ hội, nhưng quan chức sở tại cũng tổ chức lễ đón rước Bảo Đại ở hang và tổ chức lễ hội. Có vua đến thưởng thức lễ hội cơ à, có vua đến thưởng thức hang của ta cơ à? Thanh niên các bản nô nức kéo đến và lễ hội diễn ra náo nhiệt như thật. Nghe nói Bảo Đại có lời khen và ngài cũng vui chơi hết mình như các thần dân của ngài.

          2 – Húng quế

          Trước khi Bảo Đại đến Hà Nội hai tháng, Tổng đốc Hà Nội sức cho các làng giờ ấy, ngày ấy, tháng ấy, các làng X, Y... được chuẩn bị đặc sản để tiến vua. Láng là một làng ở ngoại thành Hà Nội, gần Cầu Giấy, vườn tược rộng rãi, kinh tế trù phú được giao nhiệm vụ tiến rau thơm, cụ thể là húng Láng. Trong làng có cô Quế đẹp người, có nết hay làm. Vườn nhà cô rộng, đất nhỏ mịn, tơi xốp, từng luống gọn gàng, từng hàng rau xanh ngắt, thoang thoảng hương thơm. Trai làng có nhiều người theo đuổi, nhưng cô chưa ưng ai. Người theo đuổi cô ráo riết nhất là ông lý trưởng. Khi ấy, cô khoảng gần 18 tuổi, còn ông lý đã trên 50, vào thời ấy là sắp lên cụ. Ông muốn lấy cô về làm vợ ba giúp ông cai quản tài sản, vườn tược, trong khi bà cả, bà hai còn đang ham hố cờ bạc. Chuyện tình duyên không xong làm lý trưởng rất tức tối. Nhân có tờ sức kể trên, ông giao cho gia đình cô phải lo một gánh rau thơm để tiến vua. “Rau phải ngon, sạch sẽ. Quan trên trông xuống, người ta trông vào. Nếu vua mà không ưng ý, nhà mày phải chịu trách nhiệm đấy! Ông đe trước cho biết”.

          Đến ngày giờ đã định, trương tuần cầm lá cờ đi trước. Một đoàn kèn trống tưng bừng kéo theo. Tiếp theo là lý trưởng rồi đến cô Quế. Cô Quế đội khăn đen mỏ quạ, mặc áo tứ thân tươi mới. Chiếc đòn gánh cong như đòn gánh các cô bán cốm làng Vòng nhún nhẩy theo bước chân cô. Dân làng, rồi dân phố đổ xô ra reo hò, chỉ trỏ làm cô ửng hồng đôi má, trông càng xinh đẹp.

          Đường đi trên mười cây số thì đến dinh quan. Đã có nhiều đoàn chờ đợi đến lượt nộp lễ vật. Đến lượt làng Láng được gọi vào. Lý trưởng sửa quần áo, bảo trương tuần cầm cờ đi trước, bảo cô Quế chuẩn bị bước theo, rồi trịnh trọng tiến đến “báo cáo”. Vào đến nơi chả thấy ông quan nào cả. Chỉ thấy một tên lính hướng dẫn mọi người đem lễ vật xếp vào một vị trí nhất định, kiểm tra hàng cẩn thận và một tên lính cầm bút đứng bên.

          Tên lính nhận hàng nhìn cô Quế chăm chú rồi hỏi:

          - Có lấy anh không?

          - Dạ, em đâu dám lấy quan lớn.

          Tên lính cả cười, bẹo má cô rồi bảo:

          - Thôi về kẻo nắng.

          Tên lính cầm bút ghi loằng nhoằng mấy chữ vào tờ sức mà lý trưởng đưa ra.

          - Được rồi, thôi về.

          Cả đoàn uống mấy ngụm nước rồi lếch thếch kéo nhau về.

          Tưởng mọi chuyện chỉ dừng ở đấy, ai ngờ câu chuyện trên lại kết thúc có hậu như chuyện cổ tích. Từ sau ngày ấy, có tin đồn rằng chỉ húng “nhà Quế” là ngon tuyệt đỉnh. Quan án cho anh xe (xe kéo tay) xuống tận nhà cô Quế chở rau húng về cho bữa giỗ. Bà phán nọ cũng cho cậu xe xuống lấy rau cho buổi liên hoan hội tam cúc. Mỗi khi có khách sang đến lấy hàng, hàng xóm, dân làng đổ xô đến chỉ trỏ, bàn tán. Rồi mười đồn trăm, trăm đồn nghìn, húng nhà cô phải để dành cho nhà nọ, nhà kia. Tiền đổ vào nhà cô như nước trời mưa. Lý trưởng gặp cô cũng phải chào hỏi tử tế.

          Năm 1966 tôi được người quen bố trí gặp bà Quế. Khi đó bà trên 40 tuổi, nhưng còn trẻ đẹp lắm, trông bà tươi tắn như các cô nghệ sĩ hát quan họ. Bà đang là chủ nhiệm hợp tác xã rau làng Láng, bận lắm. Kể lại chuyện trên, bà vẫn chưa hết buồn cười.

          - Trong cái rủi lại có cái may, anh ạ. – Bà bảo thế.

          Từ đó húng ngon nhất Hà Nội là húng Quế. Và bây giờ, húng ngon nhất Việt Nam cũng là húng Quế. Tôi và bạn, mỗi khi thưởng thức những cánh húng Quế thơm ngát, lại chợt mỉm cười khi nhớ chuyện xưa.

          Đặng Sinh

Phố Hoàng Văn Thụ, tp. Nam Định.