Tin buồn: TIẾN SĨ NGUYỄN NGỌC KIÊN TỪ TRẦN

Di ảnh Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kiên

          Trang chủ tranmygiong.blogspot.com vô cùng thương tiếc báo tin buồn với các cộng tác viên và bạn đọc:  

 

          Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kiên, sinh ngày 19-9-1962 tại Hải Đường, Hải Hậu, Nam Định, là Giảng viên Khoa tiếng Anh Trường Đại học Mở Hà Nội. Do mắc căn bệnh hiểm nghèo, mặc dù được gia đình và các bác sĩ tận tình cứu chữa nhưng không qua khỏi, Tiến sĩ đã từ trần ngày 16-12-2018 tại Hà Nội. Thi hài Tiến sĩ được hóa thiêu tại Đài Hóa Thân Hoàn Vũ và đưa về an táng tại quê nhà ngày 19-12-2018. 

CÔ GÁI NHÀ BÊN / Nguyễn Ngọc Kiên

TS. Nguyễn Ngọc Kiên

Tặng nhà giáo Vũ Thanh Tùng (FB Tung Vu)

        Cháu là cô gái nhà bên

Biết chú từ thưở mới lên chín mười.

        Những năm bom đạn bời bời,

Máy bay giặc Mĩ xám trời Nho Quan.

        Chú cùng bao lớp trai làng

Tòng quân giải phóng miền Nam quê nhà!

        Đường về quê mẹ đâu xa

Cổng trường đại học mở ra chân trời!

        Đường sang Chùa Tháp xa xôi

Mang tâm hồn Việt ⁽¹⁾ xứ người xa xăm.

        Anh đi biền biệt tháng năm

Chốn quê em cứ âm thầm lớn lên!

        Vẫn là cô bé nhà bên,

Trẻ trung xinh đẹp vẹn nguyên  đó rồi!

        Thế gian vật đổi sao dời,

Thương anh bỗng chốc thành người trắng tay!

LỐI NÓI KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN CỦA NGUYỄN QUANG LẬP (Phần 4) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

1. Khái niệm so sánh tu từ

          So sánh theo cách hiểu phổ thông là “nhìn vào cái này mà xem xét cái kia để thấy sự giống nhau hoặc khác nhau hoặc sự hơn kém”.[4, tr. 861]

         Theo Đinh Trọng Lạc, Cù Đình Tú thì: “So sánh tu từ là sự đối chiếu về hai sự vật (về tính chất, trạng thái sự việc) A và B cùng có một dấu hiệu chung nào đó giống nhau. A là sự vật chưa biết, nhờ qua B mà người đọc biết A hoặc hiểu thêm về A. So sánh tu từ còn gọi là so sánh hình ảnh, đó là một sự so sánh không đồng loại, không cùng một phạm trù chung, miễn là một nét tương đồng nào đó về mặt nhận thức hay tâm lí”.[3, tr.14]

LỐI NÓI KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN CỦA NGUYỄN QUANG LẬP (Phần 3) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

 SỬ DỤNG THÀNH NGỮ  BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN NGUYỄN QUANG LẬP

Theo “Từ điển giải thích ngôn ngữ học” thì: “Thành ngữ là cụm từ cố định có tính nguyên khối về ngữ nghĩa, tạo thành một chỉnh thể định danh có ý nghĩa chung khác tổng số ý nghĩa của các thành tố cấu thành nó, tức là không có nghĩa đen và hoạt động như một từ riêng biệt ở trong câu.”

                                                     [7, tr.237]

LỐI NÓI KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN CỦA NGUYỄN QUANG LẬP (Phần 2) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

 

CÁC CÁCH BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN CỦA NGUYỄN QUANG LẬP

1. Khoa trương ở cấp độ từ / ngữ và câu

1.1. Khoa trương ở cấp độ từ / ngữ

1.1.1.                     Sử dụng động từ biểu thị khoa trương

Ví dụ:

(47) Anh Đỉnh nói to hơn, gay gắt hơn, nói ơ kìa anh Châu mất rồi mọi người không nghe à. Có người nhăn mặt cáu kỉnh, nói biết rồi, và lại dán mắt vào ti vi.

LỐI NÓI KHOA TRƯƠNG TRONG KHẨU VĂN CỦA NGUYỄN QUANG LẬP (Kỳ 1) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

1. Định nghĩa khoa trương（hyperbole）

Khoa trương tiếng Anh là hyperbole là một từ có xuất xứ từ tiếng Hi Lạp, được từ điển Oxford giải thích như sau: “Lời nói cường điệu nhằm một tác động đặc biệt và không để được hiểu theo đúng nghĩa đen. Thí dụ: I’ve invited millions of people to my party: Tôi đã mời hàng triệu người đến dự bữa tiệc tôi thết”[7, tr. 828].

MỘT SỐ PHƯƠNG TIỆN VÀ BIỆN PHÁP TU TỪ BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG TRONG TÁC PHẨM CỦA MẠC NGÔN / Nguyễn Ngọc Kiên

Mạc Ngôn

1. Khái niệm về khoa trương

Khoa trương (hyperbole) là một từ có xuất xứ từ tiếng Hi Lạp, được giải thích trong từ điển Oxford: “Lời nói cường điệu nhằm một tác động đặc biệt và không để được hiểu theo đúng nghĩa đen. Ví dụ: I’ve invited millions of people to my party: Tôi đã mời hàng triệu người đến dự bữa tiệc tôi thết”.[7, 828]

SỬ DỤNG CƯỜNG ĐIỆU; BỔ NGỮ TRÌNH ĐỘ BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG TRONG TÁC PHẨM CỦA MẠC NGÔN VÀ CÁCH DỊCH SANG TIẾNG VIỆT / Nguyễn Ngọc Kiên

        NHÀ VĂN MẠC NGÔN (GIẢI NOBEN VĂN HỌC 2012)

        Mạc Ngôn (莫言; bính âm: Mò Yán) (nghĩa là không nói) tên thật là Quản Mô Nghiệp (管谟业), sinh tại huyện Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.

        Ông đã phải nghỉ học tiểu học giữa chừng do Cách mạng văn hoá và phải tham gia lao động nhiều năm ở nông thôn, chăn dê ngoài đồng, luôn bị đói khát và cô đơn. Ông nhập ngũ năm 1976. Đến năm 1984, ông trúng truyển vào khoa văn thuộc học viện nghệ thuật Quân Giải phóng và tốt nghiệp năm 1986. Tháng 10 năm 1987 ông chuyển ngành, sang hoạt động trên lĩnh vực báo chí và viết văn chuyên nghiệp. Năm 1981 ông bắt đầu công bố tác phẩm và đến nay, ông đã cho in 10 truyện dài, 20 truyện vừa, hơn 60 truyện ngắn và 5 tuyển tập những bài ký, phóng sự, tùy bút..., tổng cộng trên 200 tác phẩm. Ông đoạt giải Noben văn học 2012.  Hiện nay, ông là sáng tác viên bậc 1 của Cục chính trị - Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.

                                           (Theo Wikipedia mở)

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 27) / Nguyễn Ngọc Kiên

(85) 狐假虎威 [hồ giả hổ uy] Phiên âm Bắc Kinh [hú jiǎ hǔ wēi ] (cáo mượn oai hùm). Dịch sang tiếng Anh Borrowing power to do evil

[Cáo mượn oai hùm - câu chuyện ngụ ngôn quen thuộc. Chuyện này ngày xưa đã có và bây giờ cũng chẳng hiếm đâu]. Chuyện này có xuất xứ từ “Chiến quốc sách – Sở sách 1”

 “Cáo mượn oai hùm” là một câu thành ngữ quen thuộc trong dân gian. Câu này dùng để ví một kẻ ranh ma nào đấy, luôn dựa vào thế lực của ai đó mà chèn ép hoặc lòe bịp những người cả tin, ngây thơ, hoặc mượn cái oai của ai đó để doạ dẫm người khác. Ví dụ: “Cứ mỗi lần về làng là lão Vấn lại đem chuyện lên triều đình gặp vua của mình ra dọa. Ai cũng sợ. Đúng là cáo mượn oai hùm”. (Tổng tập Văn học Việt Nam)

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 26) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

        (83) 十羊九牧  [thập dương cửu mục] (chín người chăn 10 dê). Thành ngữ bắt nguồn từ một câu chuyện về bản tấu trình mà một viên quan cao cấp đưa lên cho hoàng đế Trung Quốc cổ đại. Câu thành ngữ chứa đựng trí tuệ và kiến thức vẫn còn hữu dụng cho các nhà quản lý trong thời hiện đại.

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 25) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

       

(80) 歧路亡羊[Kỳ lộ vong dương] (lầm đường lạc lối). Thành ngữ này bắt nguồn từ một câu chuyện cổ về việc tìm kiếm một con cừu đi lạc.

        Nhân vật chính của câu chuyện là Dương Tử, một triết gia nổi tiếng và học giả sống ở nước Ngụy trong thời Chiến Quốc (475-221 TCN).

        Một ngày nọ, người hàng xóm của Dương Tử bị mất một con cừu và huy động toàn bộ gia đình của ông cũng như nhiều người khác trong thôn bản để giúp tìm kiếm con vật ấy. Ông ấy đã nhờ đến sự giúp đỡ của Dương Tử, và Dương Tử đã cho tất cả các học trò và người hầu của mình đi ra để giúp tìm kiếm con cừu.

THÀNH NGỮ KHOA TRƯƠNG TRONG TIẾNG HÁN (Phần 2) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

(Tiếp theo)

          2.2.2.4. Sử dụng so sánh tu từ biểu thị khoa trương

        Thành ngữ so sánh là lớp thành ngữ vừa mang những đặc điểm của phép so sánh tu từ trong ngôn ngữ, vừa mang những đặc điểm của thành ngữ. Vì thế, lớp thành ngữ này thường mang theo những đặc điểm mang tính loại biệt về mặt cấu trúc hình thái. Được khuôn định trong một kết cấu âm tiết có hạn (chủ yếu là bốn âm tiết), mà vẫn xuất hiện đầy đủ các thành tố của phép so sánh, nên cấu trúc hình thái của lớp thành ngữ này phải được giản hoá tới mức tối đa, các thành tố được sắp xếp với nhau khá chặt chẽ. Thành ngữ tiếng Hán phần lớn có nguồn gốc từ những câu truyện lịch sử, những điển tích xưa, và sau khi hình thành thì cấu trúc của nó thường ổn định từ cổ chí kim. Hay nói cách khác, thành ngữ được dùng trong tiếng Hán hiện đại phần lớn được giữ nguyên trạng từ thành ngữ trong tiếng Hán cổ. Thành ngữ so sánh tiếng Hán cũng không ngoại lệ.    

THÀNH NGỮ KHOA TRƯƠNG TRONG TIẾNG HÁN (Phần 1) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

       

           1. MỞ ĐẦU

                            

          1. 1 - Khái niệm thành ngữ

        Thành ngữ, theo Từ điển tiếng Hán hiện đại (trang 160), là phân câu ngắn hoặc từ tổ đã  định hình, kết tinh đơn giản do thói quen mọi người dùng trong thời gian dài để lại. Thành ngữ tiếng Hán phần nhiều do bốn chữ tạo thành, thường đều có  xuất xứ. Có một số thành ngữ nhìn chữ trên bề mặt không khó lí giải như “小題做大”[tiểu đề tác thí] (việc bé xé ra to)” “后來居上”[hậu lai cư thượng] (sinh sau hơn bậc đàn anh). Có một số thành ngữ phải biết nguồn gốc hoặc điển cố thì mới hiểu được ý nghĩa, như 朝三莫四[triêu tam mộ tứ] (sáng thế này chiều thế khác/lòng chim dạ cá), 杯弓蛇影 [bôi cung xà ảnh] (lo sợ hão huyền) v. v.

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 24) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

    （77）南柯一夢 [Nam Kha nhất mộng] (giấc mộng Nam Kha)

        Trong "Nam Kha ký thuật" của Lý Công Tá đời nhà Đường có kể truyện Thuần Vu Phần nằm mộng thấy chàng đến nước Hòe An. Thuần được vua Hòe An cho vào bái yết. Thấy Thuần tướng mạo khôi vĩ nên gả con gái, cho làm phò mã và đưa ra quận Nam Kha làm quan Thái thú, cai trị cả một vùng to lớn.

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 23) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

        (74) 天涯海角 [CHÂN TRỜI GÓC BỂ] (Chân trời góc bể)

        Hàn Dũ, tự Thoái Chi, là một tác gia lớn giữa đời Đường.

        Năm 2 tuổi ông đã mất cha, không lâu sau mẹ ông cũng qua đời. Hồi nhỏ được anh anh trai Hàn Hội và chị dâu họ Trịnh nuôi nấng. Hán Hội có một người con trai tên Lão Thành, vì là con thứ 12 nên còn có tên gọi khác là Thập Nhị lang, ít tuổi hơn Hán Dũ. Sau này, năm Hàn Hội 42 tuổi, vì việc của Tể tướng Nguyên Tải, mà ông bị giáng chức xuống làm Thứ sử Thiều Châu, mấy tháng sau liền qua đời ở Thiều Châu, lúc này Hán Dũ chỉ mới 11 tuổi, thập nhị lang cũng rất nhỏ. Hàn Dũ dù có 3 người anh trai ( Hội, Biện, Giới) nhưng đều chết sớm. Lúc đó, con cháu  kế tục sự nghiệp của tổ tiên chỉ có 2 người là Hán Dũ và cháu trai Thập Nhị lang, vô cùng gian khổ.

NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 22) / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

        70) 肝肠寸断 [can trường thốn đoạn] (ruột đứt ra từng đoạn) là thành ngữ tiếng Hán. Đó là cách nói tỉ dụ chỉ sự thương tâm đến cực điểm.

        Cận nghĩa với thành ngữ này là: 心如刀割 [ tâm như đao cát] (lòng đau như cắt) 痛不欲生 [thống bất dục sinh] (đau khổ không thiết sống nữa). Trái nghia với nó là các thành ngữ: 心花怒放  [tâm hoa nộ phóng]  tương đương với các thành ngữ tiếng Việt: mở cờ trong bụng / nở gan nở ruột 喜气洋洋[hỉ khí dương dương] tương tự như niềm vui dạt dào/ tưng bừng vui nhộn.

SỬ DỤNG CƯỜNG ĐIỆU VÀ BỔ NGỮ TRÌNH ĐỘ BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG TRONG TÁC PHẨM CỦA MẠC NGÔN VÀ CÁCH DỊCH SANG TIẾNG VIỆT / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

NHÀ VĂN MẠC NGÔN (GIẢI NOBEN VĂN HỌC 2012)

           Mạc Ngôn (莫言; bính âm: Mò Yán) (nghĩa là không nói) tên thật là Quản Mô Nghiệp (管谟业), sinh tại huyện Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.

          Ông đã phải nghỉ học tiểu học giữa chừng do Cách mạng văn hoá và phải tham gia lao động nhiều năm ở nông thôn, chăn dê ngoài đồng, luôn bị đói khát và cô đơn. Ông nhập ngũ năm 1976. Đến năm 1984, ông trúng truyển vào khoa văn thuộc học viện nghệ thuật Quân Giải phóng và tốt nghiệp năm 1986. Tháng 10 năm 1987 ông chuyển ngành, sang hoạt động trên lĩnh vực báo chí và viết văn chuyên nghiệp. Năm 1981 ông bắt đầu công bố tác phẩm và đến nay, ông đã cho in 10 truyện dài, 20 truyện vừa, hơn 60 truyện ngắn và 5 tuyển tập những bài ký, phóng sự, tùy bút..., tổng cộng trên 200 tác phẩm. Ông đoạt giải Noben văn học 2012.  Hiện nay, ông là sáng tác viên bậc 1 của Cục chính trị - Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.

                                           (Theo Wikipedia mở)

VỀ VIỆC CHÚ VÀ GIẢI THÍCH THÀNH NGỮ CHỈ LỐI NÓI KHOA TRƯƠNG TRONG TỪ ĐIỂN TIẾNG VIỆT CỦA HOÀNG PHÊ / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

KỈ NIỆM 30 NĂM LẦN ĐẦU XUẤT BẢN TỪ ĐIỂN HOÀNG PHÊ

KỈ NIỆM 50 NĂM VIỆN NGÔN NGỮ HỌC VIỆT NAM

KỈ NIỆM 10 NĂN VIỆN TỪ ĐIỂN HỌC & BÁCH KHOA THƯ

KỈ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH NHÀ KHOA HỌC, GS – TS HOÀNG PHÊ (1919 – 2019)

1. Mở đầu

Trong “Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt”, tác giả Cù Đình Tú cho rằng, “khoa trương là cách tu từ dùng sự cường điệu qui mô của đối tượng được miêu tả so với những biểu hiện bình thường nhằm mục đích nhấn mạnh vào một bản chất nào đó của đối tượng được miêu tả.” [4, tr. 204]

Theo Từ điển tiếng Việt nghĩa 2 thì khoa trươngtr. là “cường điệu hoặc phóng đại quá sự thật để đạt hiệu  quả nghệ thuật cần thiết.” [5, 503]

CÁCH ỨNG XỬ CỦA TỪ ĐIỂN TIẾNG VIỆT HOÀNG PHÊ ĐỐI VỚI MỘT SỐ THÀNH NGỮ TIẾNG HÁN / Nguyễn Ngọc Kiên

TS Nguyễn Ngọc Kiên

KỈ NIỆM 30 NĂM LẦN ĐẦU XUẤT BẢN TỪ ĐIỂN HOÀNG PHÊ, 50 NĂM VIỆN NGÔN NGỮ HỌC VIỆT NAM, 10 NĂM VIỆN TỪ ĐIỂN HỌC & BÁCH KHOA THƯ, 100 NĂM NGÀY SINH NHÀ KHOA HỌC, GS – TS HOÀNG PHÊ (1919 – 2019)

THƠ MẠNH GIAO (2) / Nguyễn Ngọc Kiên dịch

Dịch giả Nguyễn Ngọc Kiên

    歸信吟

淚墨灑為書，
將寄萬里親。
書去魂亦去，
兀然空一身。

Phiên âm:

QUY TÍN NGÂM

Lệ mặc sái vi thư
Tương ký vạn lý thân
Thư khứ hồn diệc khứ
Ngột nhiên không nhất thân.