ĐƯỜNG THI – CHỦ ĐỀ BIÊN TÁI (Kì 8) / TS. Nguyễn Ngọc Kiên chọn dịch và giới thiệu thơ

Dịch giả Nguyễn Ngọc Kiên

          VƯƠNG XƯƠNG LINH

          Vương Xương Linh là người Kinh Triệu, Trường An (nay thuộc tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc).

          Năm Khai Nguyên thứ 15 (727) đời Đường Huyền Tông (ở ngôi: 712-756), ông thi đỗ Tiến sĩ.

          Bảy năm sau (734), ông lại đỗ khoa Bác học hoành từ, lần lượt trải chức: Bí thư sảnh, Hiệu thư lang, huyện úy huyện Dĩ Thủy [3].

Năm Khai Nguyên thứ 28 (740), vì phạm lỗi ông bị giáng làm Giang Ninh thừa . Rồi vì những vụn vặt, ông lại giáng làm Long Tiêu úy .

          Cuối năm 755, tướng An Lộc Sơn dấy binh chống triều đình. Sau đó, Vương Xương Linh trở về làng thì bị viên Thứ sử ở địa phương tên là Lư Khưu Hiển giết chết vì tư thù  khoảng năm 756.

          Tác phẩm

          Số thơ của Vương Xương Linh để lại hiện còn hơn 180 bài, một nửa là tuyệt cú.

          Ngoài ra, theo thiên "Nghệ văn chí" trong Tân Đường thư (Sử nhà Đường bộ mới), thì ông còn viết sách lý luận có nhan đề là Thi cách (Khuôn phép của thơ, gồm 2 quyển) và Thi trung mật chỉ (Ý sâu kín của thơ, gồm 1 quyển); nhưng nay chỉ còn quyển Thi cách do người đời Minh chép, nhưng có người nghi là sách giả, không phải nguyên bản

(Theo từ điển mở Wikipedia tiếng Việt)

出塞其一  王昌齡

秦時明月漢時關，
萬里長征人未還。
但使龍城飛將在，
不教胡馬渡陰山。

 XUẤT TÁI KÌ 1 – VƯƠNG XƯƠNG LINH

Tần thời minh nguyệt Hán thời quan,
Vạn lý trường chinh nhân vị hoàn.
Đãn sử Long Thành phi tướng tại,
Bất giao Hồ mã độ Âm san.

Dịch nghĩa:

RA CỬA ẢI (KÌ 1)

Vẫn là vầng trăng sáng của đời Tần và quan ải của đời Hán,
Mà người chinh chiến nơi nghìn dặm vẫn chưa trở về.
Nếu như có vị phi tướng ở tại Long Thành,
Thì sẽ không cho ngựa Hồ vượt qua núi Âm sơn.

Dịch thơ:
RA CỬA ẢI (Kì1)
Trăng sáng đời Tần, ải Hán xa
Muôn dặm trường chinh chửa lại nhà
 Phi tướng  Long Thành mà  còn sống,
Âm Sơn ngựa Hồ chẳng thể qua!

出塞其二 –    王昌齡

騮馬新跨白玉鞍，
戰罷沙場月色寒。
城頭鐵鼓聲猶震，
匣裡金刀血未乾

Phiên âm:

XUẤT TÁI KÌ 2 – VƯƠNG XƯƠNG LINH

Lưu mã tân khoá bạch ngọc an,
Chiến bãi sa trường nguyệt sắc hàn.
Thành đầu thiết cổ thanh do chấn,
Hạp lý kim đao huyết vị can.

Dịch nghĩa:

 RA CỬA ẢI (Kì 2) – VƯƠNG XƯƠNG LINH

Ngựa hoa lưu mới cưỡi, yên ngọc trắng,
Sa trường sau cuộc chiến, mặt trăng sắc lạnh lẽo.
Ở đầu thành tiếng trống sắt như còn vang động,
Đao mạ vàng trong bao còn tươi máu người

Dich thơ:

RA CỬA ẢI – VƯƠNG XƯƠNG LINH

Ngựa lưu, yên ngọc trắng, cưỡi rồi
Sa trường ngưng chiến  lạnh trăng soi
Đầu thành trống sắt còn vang động
Trong vỏ đao vàng  máu vẫn tươi.

THƯỜNG KIẾN (THỊNH ĐƯỜNG)

          Thường Kiến 常建, thi nhân đời Đường, đỗ tiến sĩ năm Khai Nguyên thứ 15 (727).

(Theo thivien.net)

塞下曲其一 - 常建 

玉帛朝回望帝鄉，
烏孫歸去不稱王。
天涯靜處無征戰，
兵氣銷為日月光。

Phiên âm:

TÁI HẠ KHÚC KÌ 1 – THƯỜNG KIẾN

Ngọc bạch triều hồi vọng đế hương,
Ô Tôn quy khứ bất xưng vương.
Thiên nhai tĩnh xứ vô chinh chiến,
Binh khí tiêu vi nhật nguyệt quang.

Dịch nghĩa:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 1) - THƯỜNG KIẾN

Cống phẩm ngọc và lụa được mang tới kinh đô,
Vua Ô Tôn ra vào không còn xưng vương nữa.
Nơi góc trời yên tĩnh không còn chinh chiến,
Điềm chiến tranh đã tan biến thành ánh mặt trăng mặt trời.

Dịch thơ:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 1) – THƯỜNG KIẾN

 Ngọc gấm vào triều vọng đế hương

Ô Tôn về lại chẳng xưng vương

Góc trời yên tĩnh không chinh chiến

Binh khí tiêu  thành nhật nguyệt quang.

          Bài thơ mượn cố sự Ô Tôn để chỉ mối quan hệ giữa Đường triều và Thổ Phồn (Tây Tạng). Giữa niên hiệu Khai Nguyên Đường Huyền Tông, Đường triều và Thổ Phồn giao hảo rất tốt, thường phái sứ giả đem vàng ngọc đến Trường An tiến cống. Chứng kiến sự cường thịnh của Đường triều, sứ giả Thổ Phồn rất ngưỡng mộ, ra về còn quay đầu nhìn lại ý lưu luyến Trường An. Câu cuối bài thơ vận dụng ý tưởng mang tính truyền thống. Từ xưa người ta thường ví chiến tranh như cảnh tượng "Trời sầu đất thảm". Khi chinh chiến đã qua, gươm đao đã xếp, bá tánh như được thấy lại mặt trời mặt trăng.

塞下曲其二 - 常建

北海陰風動地來，
明君祠上望龍堆。
髑髏皆是長城卒，
日暮沙場飛作灰

Phiên âm:

TÁI HẠ KHÚC KÌ 2 – THƯỜNG KIẾN

Bắc Hải âm phong động địa lai,
Minh quân từ thượng vọng Long Đôi.
Độc lâu giai thị Trường Thành tốt,
Nhật mộ sa trường phi tác khôi.

 Dịch nghĩa:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 2) – THƯỜNG KIẾN

Bắc Hải gió âm làm chấn động
Vua thượng đàn vọng mãi Long Đôi
Xác chết, đầu lâu đều là lính ở Trường Thành
Ngày đêm chiến địa chỉ có khói tro bay

Dịch thơ:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 2) – THƯỜNG KIẾN

Gió âm chấn động Bắc Hải rồi

Vua thượng đàn vọng mãi Long Đôi

Trường thành xác chết đầu lâu lính

Chiến địa đêm ngày tro bụi thôi.

塞下曲其三 - 常建

龍鬥雌雄勢已分，
山崩鬼哭恨將軍。
黃河直北千餘裏，
冤氣蒼茫成黑雲。

Phiên âm:

TÁI HẠ KHÚC KÌ 3 - – THƯỜNG KIẾN

Long đấu thư hùng thế dĩ phân,
Sơn băng quỷ khốc hận tướng quân.
Hoàng Hà trực bắc thiên dư lý,
Oan khí thương mang thành hắc vân.

Dịch thơ:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 3) – THƯỜNG KIẾN

Trận đấu thư hùng thế thắng bại  phân chia đã rõ

Núi tan quỉ  khóc rất hận tướng quân

Hoàng Hà thẳng về phía bắc hơn ngàn dặm

Oan khí mênh mang thành mây đen 

Dịch thơ:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 3) - 常建

Trận đấu thư hùng thế đã phân

Núi tan quỉ khóc oán tướng quân

Hoàng Hà về bắc hơn ngàn dặm

Cuồn cuộn mây đen nhuốm khí oan. 

塞下曲其四 - 常建

因嫁單于怨在邊，
蛾眉萬古葬胡天。
漢家此去三千里，
青塚常無草木煙。

Phiên âm:

TÁI HẠ KHÚC KÌ 4 – THƯỜNG KIẾN

Nhân giá Thiền Vu oán tại biên,
Nga mi vạn cổ táng Hồ thiên.
Hán gia thử địa tam thiên lý,
Thanh trủng thường vô thảo mộc yên.

Dịch nghĩa:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 4) -  THƯỜNG KIẾN

Người gả Thiền Vu oán khắp nơi biên ải

 Nga mi vạn cổ tang ở đất Hồ
Nhà Hán đất này ba ngàn dặm

Mồ chôn thanh trũng thường là đất cằn khô không khói cây cỏ.

Dịch thơ:

KHÚC HÁT NGOÀI BIÊN TÁI (KÌ 4) -  THƯỜNG KIẾN

Oán giăng biên tái, gả Thiền Vu

 Vạn  cổ nga mi táng đất Hồ
Nhà Hán đất này ba ngàn dặm

Mồ chôn thanh trũng đất cằn khô.

Nguyễn Ngọc Kiên