Nguyễn Bàng
Biết tôi hay lò dò lên
mạng để tìm đọc dăm ba thứ thay vì phải đọc báo in, nghe đài hay xem nghe
truyền hình thời sự nhưng lại là một ông già không biết chơi Phây, không biết
Gúc để tìm tòi các trang mạng hay, nhà văn Đặng Xuân Xuyến đã gửi Mail chỉ
đường dẫn mời tôi đọc CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ (chuyen-cua-ga-kho-truyen-ngan-ang-xuan_7.html), một truyện ngắn anh
viết năm 2006, ra sách năm 2007 (in chung) nhưng giờ mới post lên blog của anh
và gửi một số trang và như anh nói gửi để tôi đọc cho vui. Chính vì thế, khi
nhìn vào tên truyện, tôi ngỡ mình sẽ được đọc kiểu truyện chàng khờ với hình
tượng nhân vật trung tâm là các anh chàng ngốc nghếch với những hành động, việc
làm… ngây ngô ngớ ngẩn dại khờ đã đem lại tiếng cười sảng khoái và những trải
nghiệm vô cùng lí thú để từ đó người nghe, người đọc rút ra những bài học cho
bản thân. Nhưng đọc xong CHUYỆN
CỦA GÃ KHỜ, tôi chẳng được vui tý nào mà lại cảm thấy đắng lòng khi nhận ra gã
Khờ này phải chăng là một THẰNG NGỐC VIỆT NAM còn sót lại ở đầu thế kỷ 21 này.
Đúng là gã Khờ của Đặng
Xuân Xuyến không giống những chàng ngốc, những thằng dại khờ như trong các
truyện dân gian của ta với cái ngốc cái dại không biết để đâu cho hết khiến mọi
người phải ca thán bảo nhau:
Một đêm quân tử
nằm kề
Còn hơn thằng
ngốc vỗ về quanh năm.
Con vợ khôn lấy
thằng chồng dại
Như bông hoa lài
cắm bãi cứt trâu
mà gã là một thằng ngốc
đại gia trong xã hội Việt Nam đương thời “đã từng vụt sáng chói
lóa trong mắt mọi người”.
Những chàng ngốc trong
truyện dân gian vì ngốc quá nên
luôn bị lừa như có anh mười năm đi ở cho lão trọc phú chỉ được ba nén vàng giả
nhưng cầm trên tay, anh ngốc cứ tưởng là vàng thật. Rồi chàng hí hửng muốn đi
du ngoạn khắp nơi, đầu tiên có kẻ gạ chàng ta đổi 3 lạng vàng lấy sáu nén bạc
mà thực ra chỉ là sáu miếng chì, rồi có kẻ gạ đổi 6 miếng chì lấy bó "lụa đinh
kiến" quý hiếm mà thực ra chỉ là bó giấy dó, rồi đổi bó giấy dó lấy cái
“thiên địa vận” biết trước mọi việc trên thế gian mà thực ra chỉ là cái chong
chóng, rồi đổi cái chong chóng lấy viên ngọc lưu ly chưa chắc vua đã có được mà
thực ra chỉ là một con niềng niễng có đôi cánh xanh đỏ.
Gã Khờ trong truyện của
Đặng Xuân Xuyến bị lừa tiền, lừa nhà đi đến cảnh “bây giờ, hắn tiều tụy,
thảm thương còn hơn mèo đi kiết” hiển nhiên không phải vì gã ngu đần
như chàng ngốc kia mà chỉ vì gã có tính thương người và
lòng trắc ẩn. Với tấm lòng tốt đẹp ấy, gã rất tin vào tình người nên đã cho
thằng bạn nối khố mượn tiền mà không cần giấy ghi nợ, cũng không cần có người
làm chứng, vì vậy khi cần đến đòi lại thì được thằng bạn “nhướng đôi lông mày thô
đậm, xoăn tít, nhìn hắn từ đầu xuống chân rồi hô hố cười, bảo hắn là thằng khùng,
nếu đói quá, không có chỗ xoay sở thì cầm lấy vài chục nghìn mà đắp đổi qua
ngày, việc gì phải diễn trò ngớ ngẩn như thế”. Tiền không đòi được,
hắn tìm về lấy lại ngôi nhà nho nhỏ ở ngoại ô đã giao cho thằng em kết nghĩa
trông coi. Thằng em kết nghĩa này là một thằng bé đánh giày nhem nhuốc mà gã đã
lầm tưởng là người lương thiện nên đã cưu mang đem nó về nhà nuôi ăn học. Nhưng
khi đến ngôi nhà, chạy ra đón hắn không phải là thằng em kết nghĩa mà là con
chó có tên là “Tình Nghĩa”. Rồi thằng em ấy, khi biết ý định của gã,
nó đã không ngượng mồm, nói trắng phớ ra rằng: “Vâng, nhà này mua bằng
tiền của anh nhưng em đã làm sổ đỏ đứng tên là chủ sở hữu rồi” và đuổi
hắn đi như đuổi một con chó.
Hai cái khờ dại, hai cái
sai lớn nhất về sự ngộ nhận tình người đến nỗi gã bỏ ngoài tai những nhận xét
tinh tế của vợ gã về ông bạn nối khố và thằng em kết nghĩa, không để tâm đến
những lời can ngăn của thị, dẫn đến cảnh “nhà hắn thưa dần rồi mất
hẳn nụ cười hạnh phúc của người vợ” và đưa tới cảnh “vợ hắn nằng nặc nộp đơn
ly dị”.
Trong một xã hội mà mọi
chuẩn đạo đức đang bị băng hoại, dối trá lừa đảo phát triển như nấm độc khắp
nơi nơi như: lừa đảo qua mạng, lừa đảo bán hàng đa cấp, lừa đảo xin việc làm, lừa đảo chiếm đoạt
tài sản …, gã Khờ đã không thèm nhớ đến lời mọi người vẫn thường bảo nhau: Cho bạn vay tiền: "Đứng"
cho vay, "quỳ" đòi nợ, cho thằng bạn nối khố vay tiền
mà không cần giấy ghi nợ cũng không cần có người làm chứng. Trong lúc chưa bao
giờ câu nói “tấc
đất tấc vàng” đúng cả nghìn lần như bây giờ khiến cháu giết bà vì sổ
đỏ, anh em ruột thịt đâm chém nhau vì nhà đất, thì gã Khờ lại giao hết giấy tờ
và nhà đất cho thằng em kết nghĩa trông coi hộ. Gã Khờ tuy không ngu đần, không
kém về trí khôn nhưng đã suy xét, ứng phó, xử sự chỉ với thứ lòng tốt đơn thuần
và cao thượng của riêng gã nên mới ra nông nỗi thảm hại hơn cả những thằng ngốc
trong truyện cổ dân gian. Thế chẳng phải là một thằng ngốc còn sót lại ở đầu
thế kỷ này thì sao! Và thế thì làm sao mà vui được khi nghe chuyện về gã? Họa
chăng có một chi tiết làm người đọc vui gượng tý chút, ấy là thấy gã tinh thông
về tử vi lý số, biết về mình: “Thôi thì cũng là do số
phận. Cung nô của hắn chẳng ra gì thì đành chấp nhận. Đã Tham Lang hãm địa lại
đồng cung với Thiên Diêu hãm địa thì đời hắn tàn vì chữ tình là phải.” mà
vẫn mù quáng đi đến chữ “tàn”. Thật đúng là “Số thầy thì để cho ruồi
nó bâu”!
Kiểu truyện chàng ngốc
trong dân gian thường có hai xu hướng kết thúc, hoặc là chàng ngốc phải chết
hoặc là chàng ngốc gặp may mắn tìm được hạnh phúc, trở thành người giàu có,
khôn ngoan hơn. Gã Khờ trong truyện ngắn của Đặng Xuân Xuyến đã
không phải chết vì gã không phải là nhân vật xấu, không bị người đời căm ghét;
gã cũng không phải chết để khắc sâu bài học kinh nghiệm sống của con người là: Đừng
ngốc nghếch làm việc một cách máy móc thụ động, không biết suy xét vấn đề một
cách kĩ lưỡng, không hiểu gì về cuộc sống cả mà phải biết làm chủ được những
suy nghĩ và hành động của mình để tránh phải sẽ gặp sự thất bại.
Không bắt gã Khờ phải
chết mà rốt cục, Đặng Xuân Xuyến cũng cho gã được gặp may, nhưng trước khi đến
với vận may, gã còn phải ê chề nếm thêm ít
nỗi nhục nhã đắng cay của thời đại mới.
Ấy là, sau khi biết bình đã vỡ rồi, gã
Khờ cũng nhận ra là phải lấy thân mà trả nợ đời
cho xong. Đầu
tiên, gã vùi mình trong men rượu rồi tự nguyện làm một “Thằng đàn ông bán thân
nuôi miệng, một thằng điếm”.
Như đã nói, gã Khờ trong truyện ngắn của
Đặng Xuân Xuyến là một kẻ có học. Vậy gã thừa hiểu, ở Việt Nam từ xưa đến nay
người ta đã không mấy ưa loại người làm đĩ, cho dù là đĩ cái. Thì kia, cô Kiều
của Nguyễn Du trong văn chương Việt Nam tuy đã được Kim Trọng khen ngợi
là: “Như nàng
lấy hiếu làm trinh - Bụi nào cho đục được mình ấy vay?”, và cô đã sống
trong niềm yêu mến của bao lớp người Việt từ bậc thức giả đến kẻ bình dân xưa
vậy mà cũng vậy, thế mà mấy lần cô Kiều đã bị cụ Huỳnh Thúc Kháng, một chí sĩ
yêu nước gọi là "Con đĩ Kiều", "Cái giống độc con đĩ
Kiều” .
Ấy là đĩ cái vốn đã cùng
với mại dâm xuất hiện và phát triển từ thời nguyên thủy huống chi đĩ đực mới
chỉ đến thế kỷ này mới xuất hiện. Gã Khờ bất chấp mọi giá làm một thằng điếm,
một con đĩ đực vì “Hắn cần tiền. Hắn cần
tạo dựng lại cơ nghiệp. Hắn cần được tung hô, cần được trọng vọng như ngày
trước. Đời hắn không thể thiếu thứ hàng xa xỉ đó”. Làm đĩ đực, ấy là con
tàu tốc hành để gã nhanh chóng đi tới
ga nhặt tiền.
Ngay lần đầu tiên làm
thằng điếm, gã đã may mắn không phải hầu hạ một máy bay bà già sồ sề, nhăn nhúm
nhưng thèm khát tình dục mà là gặp một “Khuôn mặt đẹp, da lại
trắng hồng”. Mới đầu, thấy “Ả đẹp. Hắn cũng thích” nhưng khi vào cuộc
gã mới nhận ra ả là một “con vợ đĩ lên đĩ xuống,
đĩ ngang đĩ dọc mà thằng chồng cấm dám ho he”, một “con đàn bà đĩ thõa đang
lên cơn động đực”. Thế là “Hắn không thích cuộc
chơi này nhưng hắn không còn sự lựa chọn” vì gã cần tiền như trên đã
nói và thêm nữa vì sợ cái thằng vừa dẫn mối vừa bảo kê cho ả, với “Một giọng nói sắc gọn,
rờn rợn vang lên”:
- Làm bổn
phận đi. Muốn chết à?
ở đằng sau cánh cửa.
Hầu hết các truyện dân
gian về các chàng ngốc đều kết thúc có hậu như gặp vua được vua ban thưởng một
chức quan trong triều đình và sống cuộc đời giàu có sung sướng hoặc nhờ nói mò
mấy câu văn chương học lỏm mà cuối cùng được hưởng hạnh phúc. Nhưng phổ biến
nhất là các chàng ngốc đều may mắn có được cô vợ thông minh hết lòng vẽ đường
chỉ lối cho chồng làm ăn nhưng ngốc vẫn hoàn ngốc, hết lần này đến lần khác đều
thất bại khiến người vợ bị người đời mỉa mai muốn tự tử cho xong đời nhưng rồi
vì lòng thương chồng các nàng đã bỏ ngay ý định tiêu cực đó, quyết tâm tìm cách
giúp chồng trở thành người khôn ngoan hơn.
Đặng Xuân Xuyến cũng
dành cho gã Khờ của mình một kết cục có hậu tuy rất khác các truyện dân gian.
Gã được một người 12 năm trước đã chịu ơn gã. Người ấy, khi xong việc để lại
cho gã một bức thư: “lấy lại đầy đủ giấy tờ
ngôi nhà từ tay thằng em kết nghĩa” của gã bằng
cách làm cho:
“Nó thua bạc, gán nhà trả
nợ theo đúng kịch bản mà em cùng nhóm bạn thân dàn dựng”. Người ấy cũng
cũng lấy lại
“sợi dây chuyền “bảo bối”
mà anh rất quý, bị thằng bạn nối khố của anh chiếm đoạt” cùng “Số tiền thằng bạn nối
khố lừa đảo, em cũng đã đòi lại và chuyển vào tài khoản cá nhân của anh”. Bằng
cách: “dùng các
chứng cứ phạm pháp “uy hiếp”, bắt tên khốn kiếp phải trả lại anh số tiền đã
chiếm đoạt, bọn em đã chuyển cho nhà chức trách những bằng chứng phạm pháp của
nó, bắt nó phải trả giá cho những tội ác đã gây ra”
Một cái hậu tưởng như
mơ, đẹp quá sức tưởng tượng khiến CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ như một cổ tích hiện đại và
nhân vật Gã Khờ thấy lại lòng yêu trời, yêu đất và yêu cuộc sống: “Hắn bước ra sân, ngước
mắt nhìn bầu trời xanh ngắt. Tiếng họa mi nhà ai lảnh lót làm hắn lặng người,
rồi bất chợt hắn mỉm cười.”
Một số bạn đọc cho rằng: “kết thúc truyện lộ bàn
tay sắp đặt của tác giả quá”, nói như các nhà phê bình văn học là tô hồng
quá. Thì tác phẩm văn học là đứa con tinh thần của nhà văn nên nhà văn tạo dáng
cho đứa con tinh thần ấy của mình ra sao là tùy thích. Vì vậy tôi có phần đồng
ý với nhận định trên của người đọc. Nhưng đọc xong CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ, tôi có
cảm nhận trong sự sắp đặt lộ liễu ấy, Đặng Xuân Xuyến đã rất muốn giải trình
cùng bạn đọc những suy nghĩ ẩn dấu bên trong mà tác giả không thể nói trắng ra
được. Theo tôi, thì đó là:
Đành rằng thời đại ngày
nay ở nước ta không còn vua nên gã Khờ sao còn được vua cứu giúp và ban thưởng.
Đành rằng, vợ gã Khờ đã cám cảnh kiểu thương người một cách mù quáng của chồng,
đã ly dị gã nên gã đâu còn được cô vợ thương yêu giúp chồng khôn ngoan hơn
trong cách sống của một xã hội đang loạn chuẩn đạo đức để xóa bỏ ảo tưởng về sự
lãng mạn của tình yêu và sự chân thành của tình huynh đệ, bằng hữu. Không có
vua ban thưởng, không còn vợ giúp khôn nên phải có một người 12 năm trước đã
chịu ơn gã nay ra tay cứu giúp gã. Như thế cũng hợp lý.
Nhưng hà cớ gì người đó
không phải là một người Việt đang sống cùng gã trên giải đất hình chữ S này mà
lại phải là một người Nhật gốc Việt, nói một cách khác là một người Việt đã dời
xa xứ sở Thiên đường Xã hội chủ
nghĩa của mình để đến sống ở “Đất nước Mặt trời mọc”
tư bản đang giãy chết. Bao nhiêu luật lệ để đâu, bao nhiêu người Việt
đứng về lẽ phải đi đâu mà phải để người Nhật gốc Việt đó về nước và như có phép
lạ, lấy lại cho gã tiền bạc đã bị thằng bạn nối khố bất lương quỵt nợ và nhà
cửa đã bị thằng em kết nghĩa chó chết chiếm đoạt. Đã thế người đó còn để lại
trong thư cho gã những lời lãng mạn đẹp như hoa hồng buổi sáng:
“Vâng! Nhất định
khi trở về Việt Nam em sẽ đưa vợ con đến chào anh. Lúc bấy giờ, em sẽ thoải mái
được nói lời cám ơn anh, cám ơn vị ân nhân đặc biệt của mình.
Ps: Anh!
Chị vẫn còn yêu
anh nhiều lắm. Hãy đến làm lành với chị để các cháu được sống trong vòng tay
yêu thương của cả bố, cả mẹ.”
Và vì thế tôi coi nhân
vật GÃ KHỜ trong truyện ngắn của Đặng Xuân Xuyến là một THẰNG NGỐC VIỆT NAM còn
sót lại ở đầu thế kỷ 21 này. Một thằng ngốc hiện đại nên mới có được sự may mắn
từ những phép màu hiện đại như khả năng kỳ tài của anh chàng người Nhật gốc Việt
kia. Tôi thấy mình cần phải đọc CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ này kỹ hơn và ngẫm nghĩ sâu
hơn?
*.
Sài Gòn, thứ
sáu 09-09-2016
NGUYỄN BÀNG
Địa chỉ: Thành phố Sài Gòn
Email: bnguyen37@gmail.com
....................
Mời đọc “Chuyện của gã khờ” /
Đặng Xuân Xuyến: http://dangxuanxuyen.blogspot.com/2016/09/chuyen-cua-ga-kho-truyen-ngan-ang-xuan_7.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét