ĐỌC “BÙI NGÙI” THƠ ZULU DC BÀI THƠ TẢ TÌNH NGỤ CẢNH / Châu Thạch

  

                                                     Nhà thơ Zulu DC


            BÙI NGÙI

Khi về đứng giữa bờ thiên cổ
Thấy những tàn phai thân ái xưa
Thấy những bâng khuâng còn sót lại
Nói cười như thể trong cơn mơ.

                         ZuLu DC

                                                    Nhà nghiên cứu phê bình Châu Thạch

        LỜI BÌNH CỦA CHÂU THẠCH

        Giữa cơn đại dịch Covid lòng chẳng bình an, nhưng khi đọc “Bùi Ngùi”, bốn câu thơ của ZuLu DC thì không nằm yên được, chổi dậy viết đôi hàng cảm nhận, tất nhiên không làm sao đầy đủ được như khi tâm hồn bình tịnh, an vui.
        Đọc bốn câu thơ nầy tự nhiên tôi nhớ đến bài thơ “Thăng Long Thành Hoài Cổ” của bà Huyện Thanh Quan:

Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
Đến nay thấm thoắt mấy tinh sương
Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo,
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương,
Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt,
Nước còn cau mặt với tang thương.
Ngàn năm gương cũ soi kim cổ.
Cảnh đấy người đây luống đoạn trường

        “Bà Huyện Thanh Quan làm bài thơ này, sau năm 1802, khi mà Nguyễn Ánh lên ngôi, lấy hiệu Gia Long và định đô ở Huế. Từ đó, Thăng Long mất địa vị trung tâm của đất nước về chính trị và văn hóa. Chủ đề: Bài thơ tả cảnh ngụ tình. Cảnh thì tang thương. Tình thì hoài cổ.”
        Trên 200 năm sau, khác với bà Huyện Thanh Quan, có nhà thơ ZuLu Dc đã làm một bài thơ ngắn hơn, tả “tình ngụ cảnh”. Tất nhiên bài thơ tả tình ngụ cảnh của ZuLU DC chưa đi vào lòng người, chưa để lại tiếng vang như “Thăng Long Thành Hoài Cổ”, nhưng riêng tôi, bài thơ thẩm thấu vào lòng mình nỗi buồn vẩn vơ mà vời vợi, nỗi đau nhẹ nhàng mà thấm thía đến nỗi quên mất ngoài kía con Covid như SaTan đang hoành hành giữa thiên hạ.
        Bây giờ quay về với “Bùi Ngùi” của ZuLu DC:
        “Khi về đứng giữa bờ thiên cổ”: “Thiên cổ” là gì? Là nghìn xưa, rất lâu đời. Bờ thiên cổ là gì? Là ranh giới giữa nghìn xưa và thời gian sau đó. Câu thơ cho ta thấy tác giả đã “tả tình ngụ cảnh”. Tả tình ở đây là tả tình cảm đã dậy lên trong lòng tác giả khi quay về nơi cũ nhìn lại chốn xưa, thấy “tạo hóa gây chi cuộc hý trường”. Ngụ cảnh ở đây là ngụ ý tả bức tranh cảnh xưa, nay đã trở nên hoang tàn như lui về thời thiên cổ. Toàn bộ câu thơ cho ta thấy tác giả đứng giữa hiện thực, cảm nhận sự cô liêu, sự tàn tạ trước mắt mình như cảnh ngàn năm trước.
        Sau đó những biến chuyển tâm lý gì xảy ra trong tâm hồn tác giả?
        “Thấy những tàn phai thân ái xưa”: “Thân ái” không phải là vật chất, thân ái thuộc về tâm hồn. Tác giả “Thấy những tàn phai thân ái xưa” là diễn đạt tâm trạng xảy ra trong lòng mình nhưng cũng ngụ ý nói về những nơi chốn, những địa điểm mang nhiều kỷ niệm thân ái hằn sâu trong ký ức, nay đã tàn phai. Câu thơ gôm cả cảnh và tình trong chữ “thân ái” cho ta một nỗi buồn man mác như mất một quá khứ, như tiếc nuối một thời đã qua trong dĩ vảng xa xưa.
        Và nhà thơ thấy tiếp những gì?
        “Thấy những bâng khuâng còn sót lại”: “Bâng khuâng” là gì? Là những cảm xúc xảy ra lúc đó, những luyến tiếc, nhớ thương xen lẩn nhau, gây ra trạng thái ngẩn ngơ trong lòng. Câu thơ nhấn mạnh cho ta thấy nhà thơ muốn buông bỏ quá khứ, muốn quên đi mà không thể nào quên được. “Bâng khuâng còn sót lại” là tiếng khóc trong lòng, là giọt lê nuốt vào , là con tim đau không co mà thắt. là khi muốn quay đầu bỏ đi mà vẫn chôn chân tại chổ, đứng ngẩn ngơ nuối tiếc. Chữ “còn sót lại” cũng ngụ ý tả cảnh những gì còn sót lại của chốn xưa, tuy phai tàn nhưng vẫn còn hình dáng đó, tựa như “nền cũ lâu đài bóng tịch dương” của Thăng Long Thành Hoài Cổ bà Huyện Thanh Quan, phôi pha một thuở.
        Cuối cùng nhà thơ mộng du trong cảnh cũ.
        “Nói cười như thể trong cơn mơ”:
        Câu thơ thứ tư trở thành câu thơ để đời, nhờ tác giả tinh tế đặt nó dưới ba câu thơ kia, làm cho nó trở nên vô cùng ý vị.
        Khi đứng trước Thăng Long Thành, bà Huyện Thanh Quan vẫn còn tỉnh táo, còn cảm nhận được nỗi đau cúa mình nên bà mới thốt lên: “cảnh đó người đây luống đọa trường”. Thế nhưng khi đứng trước “bờ thiên cổ”, nhà thơ ZuLu DC dã nằm trong trạng thái tâm thần phân liệt. Nhà thơ “nói cười như thể trong cơn mơ”. Điều đó nói lên toàn bộ nỗi đau xảy ra trong lòng tác giả đã làm cho tê liệt tâm thần mình. Nhà thơ nói như trong cơn mơ, cười như trong cơn mơ nghĩa là đang mộng du giữa thực tế. Sự phũ phàng của khung cảnh đổi thay khiến cho nhà thơ không cất được tiếng khóc. Nói cười như trong cơn mơ là trạng thái đau trên cả “nỗi đoạn trường”. Nỗi đoạn trường có thể làm người ta rên la, làm người ta kêu than, làm người ta khóc lóc, nhưng khi người ta nói cười như trong cơn mơ trước nghịch cảnh, là khi nghịch cảnh đã làm cho mất trí, khiến nỗi đau ấy chìm vào  trong tiềm thức của mình, làm cho  sự thể hiện nó biến dạng qua một hình thức khác, hành động trở thành ngu ngơ hay  ngớ ngẩn.
        Khi đọc "Thăng Long Thành Hoài Cổ" của bà Huyện Thanh Quan, ta thấy cả một phong cảnh cô liêu, buồn hiu hắt, thì khi đọc "Bùi Ngùi" của DuLu DC, ta thấy cả một tâm hồn cô liêu buồn hiu hắt. Tâm hồn đó cô liêu đến cùng tận cái cô liêu, hiu hắt đến cùng tận cái hiu hắt, khiến cho bài thơ có bốn câu mà sự tàn phai trút từ thiên cổ về trong hiện tại, đến nỗi nhà thơ nói cười như thể vô hồn.
        Tôi nói “Bùi Ngùi” của ZuLu DC là một bài thơ tả tình ngụ cảnh là như thế./.
                                         
                               Châu Thạch