Than ôi!
1. Gió dìu mây, mây phủ màu tang,
Sương thức lá, lá rơi nước mắt.
2. Khóc người tuấn kiệt, núi thẳm ngậm
ngùi,
Chạnh khúc đoạn trường, dòng sâu man
mác!
Nhớ văn hào xưa,
3. Vốn nòi thế phiệt, lời lời hoa
thêu gấm dệt, hàng hàng ý ngọc lời châu,
Nhằm cửa danh gia, ngày ngày ngọc
dát châu đeo, bữa bữa đũa ngà chén bạc.
4. Hồng Lĩnh đỉnh cao vòi vọi, muôn
khí thiên hun đúc bậc anh tài,
Lam Giang bờ rộng thênh thênh, vạn
nguồn mạch sản sinh người khoáng dật.
5. Thông minh đĩnh ngộ, bút văn
chương sánh bậc Đỗ, Vương, (1)
Hòa ái khiêm cung, điều nhân nghĩa
noi thầy Khổng, Mặc. (2)
6. Cao bằng hiền hữu luôn chọn bậc trọng
nghĩa khinh tài, đâu hiềm nhà cao cửa rộng hay điếm cỏ cầu sương,
Tri kỉ hồng nhan, chỉ lựa người nhả
ngọc phun châu, chẳng màng cổng kín tường cao hay lầu ca viện hát.
7. Tài năng đó khó khăn chi bảng hổ
danh đề, vinh hiển tổ tông?
Nhân cách ấy trở ngại gì tế thế an
bang, chấn hưng xã tắc?
Ngờ đâu,
8. Thời li loạn hốt bạch vân thương cẩu,
còn đâu hồi áo gấm hài thêu,
Lửa chiến chinh biến thương hải tang
điền, nào ngờ lúc nhà tan cửa nát!
9. Buổi giao thời chia đường hai lối,
về phương nào khi thay chúa đổi tôi,
Tiếng đao binh tạo khúc đoạn trường,
đàn làm sao khi lạc cung sai bậc?
10. Kinh luân một bụng, đâu anh hùng,
đâu tri kỉ, đường trần ai ngoảnh lại bơ vơ.
Kinh điển năm xe, nào trung can, nào
khí tiết, đạo thần tử ngẫm càng chua chát!
11. Hùng tâm tráng khí, mà bóng quần
hào sau trước vắng tênh,
Viễn trí cao tài, nhưng đường tiến
thoái dọc ngang bế tắt!
12. Mộng phù Lê tàn phai lần lữa; làm
được gì khi bóng lẻ thân cô?
Vọng
cố hương đau xót não nùng; thương biết mấy ngày canh rau cơm lạt!
13. Dằn câu khí tiết, chốn sân chầu
che mặt uốn lưng tôm,
Ngậm tiếng thị phi, nơi cửa khuyết
nén lòng khum gối hạc!
14. Đã trót đánh rơi thanh kiếm, vinh
dự chi lơ láo phận hàng thần.
Thôi đành nương náu bệ rồng, thẹn
thùng lắm lất lây hồi đầu bạc!
15. Qua quan ải, giận cuồng ngôn tên
ác tướng Phục Ba, (3)
Nhớ Hát Giang, trọng khí tiết vị nữ
vương Trưng Trắc.
16. Dù Đồng Trụ chữ đã rêu xanh,
Nhưng
Đằng Giang cọc còn nhọn hoắt!(4)
17.
Đến viễn phương thấy đời đau khổ, kẻ tù đày, người đói rách, nhớ quê xưa
tấc dạ bồi hồi.
Viếng danh nhân chạnh nỗi đoạn trường, nào oan khiên, nào bi phẫn,
cảm thân phận cõi lòng u uất.
18. Bởi bạo quyền giấu nanh che vuốt,
nhai xương người ngọt tợ cao lương. (5)
Nên lê dân bóp bụng thắt hầu, ăn rau
dại thường hơn cơm vắt!
19. Đầu Ban Siêu (6) phơ phơ màu tóc,
nợ sơn hà tấc đất ngọn rau,
Mây Hoành Sơn bàng bạc đầu non, xót
phần số hồng nam nhạn bắc!
20. Đường công danh phủ bao lớp trần
ai,
Màu danh lợi nhuộm mấy lần bạch phát!
21. Mãi trông đàn nhạn vỗ cánh nhịp
nhàng hướng đỉnh Hồng Sơn,
Mà mặc vó ngựa gõ nhịp u buồn về miền
Kinh Bắc!
22. Mỗi bước li hương, mỗi bước não
nùng,
Từng hồi nhớ quê, từng hồi quặn thắt!
Mới hay,
23. Li ngự tửu không ngon ngọt lại đắng
cay,
Tình đồng liêu chẳng mặn mòi mà nhợt
nhạt!
24. Chốn quan trường lỡ thầy lỡ tớ,
ích lợi gì chữ tốt văn hay?
Nơi triều trung gượng nói gượng cười,
sượng sùng lắm mũ vàng đai bạc!
25. Chán khòm lưng quỳ nơi chín bệ,
thùng thình vướng áo rộng hài cao,
Muốn phanh ngực nằm dưới cội tùng,
thư thả ngắm trăng thanh gió mát.
26. Sờ tóc trắng thẹn cùng Hồng Lĩnh,
thẹn cùng tảng đá, chòm cây,
Nhìn mây chiều nhớ đến Lam Giang, nhớ đến cội tùng, dòng thác.
27. Thanh Hiên Thi Tập, gởi gắm phận
mình lỡ thời thất thế, đá nát vàng phai,
Bắc Hành Tạp Lục, xót thương bao người
ách nước tai trời, mưa vùi gió dập.
Dù cho,
28. Sao văn chương xé toạc ngang trời,
Lòng nhân ái trải dày mặt đất.
29. Viết văn tế độ người thảm tử, xót
thập loại chúng sinh sống đọa chết đày,
Mượn tân thanh phổ khúc đoạn trường,
thương lắm phận hồng nhan hoa trôi bèo dạt!
30. Cảnh tang thương triền miên khắp
hướng, nơi ta bà bao người lạc chợ, trôi sông,
Khói binh đao mờ mịt chín tầng, xương
vô định bấy kẻ chôn nghiêng, liệm sấp!
31. Sổ đoạn trường hàng hàng lớp lớp,
nào giai nhân, nào tài tử, lượn sóng đời dập cuồn cuộn oan khiên,
Đường định mệnh lối lối thênh thênh, nào trung
can, nào nghĩa khí, dây oan nghiệt kết trùng trùng u uất!
Ôi!
32. Mang chữ “mệnh” thì nơi đâu không
phải bến Tiền Đường?
Chẳng chữ “duyên” làm sao dễ náu
nương Quan Âm các?
33. Phận bạc luôn đọa đày bậc khoát
luận cao đàm, tú khẩu cẩm tâm,
Con tạo khéo ghét ghen kẻ ngọc diện hồng
nhan, thiên hương quốc sắc!
34. Dù bể tang thương nghìn trùng gió
bão, đầu bút thần vẫn tỏa ánh hào quang,
Ngặt lửa sa trường ngun ngút núi
sông, câu khí tiết làm đau lòng ngọc phác!
35. Đâu má hồng mười lăm năm trường
đoạn, mà bên tình, bên hiếu luôn sắt son cùng sông núi thênh thênh?
Đâu danh nhân chịu nửa kiếp phong trần,
mà chữ tiết, chữ nhân vẫn mênh mang như trăng sao vằng vặc?
Đáng xứng danh:
36. Không tiền nghệ sĩ aó bố hài gai,
Khoáng hậu thi hào lòng son bút sắt.
37. Sánh với nguyệt thì sáng trong
hơn nguyệt; trong rừng bảo điển vĩ nhân, cụ Tiên Điền xứng danh “vạn đại
thi hào” .
Chẳng là hoa lại thơm ngát hơn hoa;
trong vườn phong tình cổ lục, truyện Thúy Kiều đáng gọi “kỳ thư tuyệt tác”.
38. Cạnh muôn hoa, vua mẫu đơn chẳng
muốn tỏa hương, (7)
Giữa quần điểu, chúa phượng hoàng đâu
cần khoe sắc! (8)
39. Đẹp làm sao! Nhân dân ngưỡng mộ
ngài với biết bao lời châu ngọc thiết tha,
Xứng làm sao! Thế giới tôn vinh ngài
cùng trăm linh bảy danh nhân lỗi lạc! (9)
Ôi! Hỡi ôi!
40. Đang cơn mây tạnh ngờ đâu gió thổi
ngậm ngùi,
Trong lúc trời quang bỗng dưng mưa
bay lất phất!
41. Thu vừa chớm mà vùng đất Tiên Điền
(10) mây nhuộm âm u,
Chướng chưa về mà hàng cây Nghi Xuân
(10) lá rơi lác đác!
42. Đao định mệnh luôn cướp đường
sinh tử, dù thân chẳng còn mà tiếng để danh lưu,
Trận phong lôi sao át sấm tài danh,
nên đèn vẫn tỏ dù mưa lùa gió tạt.
43. Lẽ vô thường lại đùa cợt nhân
sinh,
Đò li biệt luôn đưa sầu vạn vật!
44. Ơn văn hào tợ trái đồi trái núi,
chừng như nước lấp đại dương,
Lời hậu sinh như hạt bụi hạt sương, cầm
bằng cát rơi sa mạc!
Hôm nay,
45. Chưa ba trăm năm, mà cả non sông
đã đổ lệ vì người nghệ sĩ phong lưu,
Bởi khắp bốn cõi, cứ mỗi tấm lòng đều
nghiêng mình trước một thi hào uyên bác.
46. Dù văn chương, dù son phấn,
khi thác rồi hậu thế còn ghi,
Dù vô mệnh, dù hữu thần, lúc lìa đời
người sau vẫn nhắc.(11)
47. Ba tuần rượu kính dâng người tài
đức, lượng thứ chúng hậu sinh ý thiển lời thô,
Nén tâm hương tưởng nhớ bậc cao hiền,
cung thỉnh đấng tiền bối lòng thành lễ bạc.
Thượng hưởng!
KHA TIỆM LY
………………..
Chú thich:
(1) Đỗ
, Vương: Đỗ Phủ, Vương Bật
(2) Khổng,
Mặc: Khổng Tử, Mặc Tử
(3) Sau
khi đánh thắng Hai Bà Trưng. Mã Viện dựng trụ đồng ở biên giới với hàng chữ khắc
trên đó: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” (nếu trụ đồng mà bị gãy thì
Giao Chỉ bị diệt vong”
(4)Trộm
ý của hai câu:
“Đồng
trụ chí kim đài dĩ lục,
Đằng
giang tự cổ huyết do hồng”
(Trụ
đồng đến nay rêu còn xanh biếc,
Nước
sông Bạch Đằng từ xưa đến giờ vẫn còn đỏ au)
(5) Cao
lương: Trong “cao lương mỹ vị”, chỉ thức ăn ngon. Nguyên câu trộm ý 2 câu trong
bài Phản Chiêu Hồn của cụ Tiên Điền:
“Bất lộ trảo nha dữ giác độc,
Giảo tước nhân nhục cam như di!”
Giảo tước nhân nhục cam như di!”
(Không để lộ ra nanh vuốt và sừng (có nọc) độc
Mà cắn xé thịt người ngọt như kẹo như đường)
Mà cắn xé thịt người ngọt như kẹo như đường)
(6) Ban
Siêu: Vị tướng tài thời Đông Hán. Bình định Tây
Vực hồi 40 tuổi, đến 71 tuổi mới trở về kinh đô Lạc Dương; lúc đó đầu ông
đã bạc trắng .
(7) (8): Mẫu đơn là chúa loài hoa; Phụng hoàng là chúa
loài chim (theo quan niệm xưa)
(9) Ngày
25/10/2013, tại kỳ họp lần thứ 37 của Đại Hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học
và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) họp ở Paris đã chính thức ban hành Nghị
quyết số 37C/15 phê chuẩn Quyết định số 191EX/32 và 192EX/32, nhất trí vinh
danh Đại thi hào Nguyễn Du cùng với 107 danh nhân văn hóa toàn thế giới. Theo
đó, hoạt động tôn vinh được triển khai ở Việt Nam
(10) Làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, Tỉnh Hà Tĩnh là quê
hương của cụ Nguyễn Du (mộ cụ nằm tại làng Tiên Điền)
(11) Trộm ý 2 câu trong bài “Độc Tiểu Thanh Kí”:
“Chi phấn hữu
thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.”
Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.”
( Son phấn có thần chắc phải xót xa vì những việc sau
khi chết .
Văn chương không có số mệnh mà cũng bị đốt dở).
********
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét