NHIỆM VỤ QUAN TRỌNG NHẤT CỦA NGƯỜI BÌNH
THƠ
Trong 3 nhiệm vụ của người bình thơ(1),
theo tôi, quan trọng nhất là:
“Anh
tuôn chảy dòng sông diệu vợi
Thuyền
em trôi thênh thang”
(Vân
Anh)
nghĩa là Dẫn Đường.
Muốn dẫn đường thì Người Dẫn Đường phải biết Điểm Đến – phải biết đâu là Bến Bờ Thi Ca.
NGƯỜI
ĐỜI THƯỜNG GIAN DỐI
Tôi
học Đệ Nhất ở Lý Thường Kiệt, một trường trung học công lập quận Hốc Môn, nhưng
vì nghe tiếng giáo sư Trần Bích Lan nên thỉnh thoảng cũng “vù” lên trường Văn Học
ở Sài Gòn học ké mấy giờ Triết. Phải công nhận thi sĩ Nguyên Sa giảng Triết
nghe đã thiệt. Có lần, không nhớ trong bài nào, thầy phát biểu:
“Do tính sĩ diện nên người đời thường gian dối;
mở miệng ra là vơ cái hay, cái tốt về mình; ngay cả khi tiết lộ một chút gì xấu
của cái Tôi là cũng muốn chứng tỏ mình thành thật.”
Sau
khi “mất” Khánh Ngọc, Phạm Đình Chương đã sáng tác nhạc phẩm Nửa Hồn Thương Đau
trong đó có câu:
“Đôi khi anh muốn tin, đôi khi anh muốn tin
những người, ôi những người khóc lẻ loi một mình”.
Ý
nhạc sĩ muốn nói chỉ những người khóc lẻ loi một mình (như ông đang khóc Khánh
Ngọc) mới đáng tin là có nỗi đau buồn chân thật.
“Bởi
đàng sau những giọt nước mắt
giữa
đám đông
rất
có thể
ẩn
hiện bóng hình
loài
cá sấu.”
(Kẻ
Giết Chết Hồn Thơ, Phạm Đức Nhì, vandanviet.com)
Nhưng
nhiểu trường hợp người ta còn dàn cảnh để “con mồi” được tận mắt xem tấn tuồng
“khóc lẻ loi một mình” rồi tin và hiên ngang bước vào bẫy.(2)
Phạm
Đình Chương, khi viết Nửa Hồn Thương Đau, không ngờ rằng ngay cả tiếng khóc lúc
lẻ loi cũng có thể sản sinh những giọt nước mắt cá sấu. Tính gian dối của người
đời sâu đậm đến như thế đấy.
THI SĨ CÓ XẠO
KHÔNG?
Trở
lại buổi học Triết với thầy Trần Bích Lan. Lúc ấy, vốn có tiếng nghịch ngợm lại
bạo mồm, tôi ngồi tại chỗ “hỏi chõ” lên:
“Thế
thi sĩ có xạo không thầy?”
Thầy
nhìn về hướng tôi ngồi, trả lời tỉnh bơ:
“Có
chứ, sao lại không! Khác nhau là cố ý hoặc vô tình.”
Không
ngờ mấy chục năm sau, vướng “đậm” vào cái nghiệp thi ca, tôi lại phải trả lời
câu hỏi của chính mình. Không biết lúc ấy thầy Trần Bích Lan trả lời thật hay
đùa; tôi cũng không có cơ hội để hỏi thầy đến nơi, đến chốn.
Nhưng
đọc khá nhiều thơ, thỉnh thoảng lại chất vấn tâm hồn mình – cũng là người múa
bút làm thơ – tôi thấy quả đúng như thầy nói, thi sĩ nhiều người, nhiều lúc
cũng “xạo tới bến”.
TẠI
SAO THI SĨ XẠO?
Lý
do cũng dễ hiểu. Người đời trong giao tiếp hàng ngày, đôi lúc ở chỗ này chỗ
khác, nói năng có điều gì thất thố, có xúc phạm ai thì cũng chỉ một số ít người
biết. Sau đó lời nói sẽ bay đi như gió thoảng.
Còn
thi sĩ, bài thơ xuất xưởng là sẽ vượt khỏi sự kiểm soát của mình, nếu sai sót
điều gì hoặc đụng chạm đến ai đó, hậu quả của những dòng thơ trên giấy trắng mực
đen sẽ đọng lại rất lâu.
Cho
nên đặt bút viết phải cẩn trọng. Cẩn trọng sẽ mời gọi lý trí. Có lý trí xuất hiện,
thi sĩ - dù muốn dù không – cũng sẽ Xạo.
TRƯỜNG PHÁI SIÊU THỰC ĐÃ THẤT BẠI
Dĩ
nhiên, xạo có nhiều cách, nhiều kiểu. Có kiểu xạo cố ý, có kiểu xạo vô tình. Có
kiểu xạo đáng chê trách, nhiều khi đáng khinh bỉ, có kiểu xạo đáng thương, đáng
thông cảm. Nhưng dù xạo kiểu gì đi nữa cũng làm ảnh hưởng đến giá trị của bài
thơ.
Xóa
hẳn dấu vết của chữ Xạo trong thơ không phải là chuyện đơn giản. Trường phái
thơ Siêu Thực ra đời để giải quyết vấn nạn "trục xuất lý trí - nguyên nhân
của chữ Xạo - trong thơ" cũng đã thất bại.
CÓ CÁCH NÀO KHÔNG?
Nhưng
những người yêu thơ cũng đừng lo buồn. Vẫn có phương cách khác, phương cách đặc
biệt làm chữ Xạo biến mất để lời thơ trở thành "tiếng lòng chân thật"
của thi sĩ, để người đọc và người làm thơ được trò chuyện với nhau bằng ngôn ngữ
của Loài Người (viết hoa).
Lúc
ấy bài thơ đã nhận được giải thưởng cao quý nhất: Bước Vào Bến Bờ Thi Ca.
Phạm Đức Nhì
CHÚ THÍCH
1/
Sẽ có bài viết về đề tài này
2/
Trong Cô Gái Đồ Long của Kim Dung tên Trường Linh đã giả vờ khóc trước bàn thờ
Tạ Tốn để lừa Trương Vô Kỵ, hy vọng được Vô Kỵ tin tưởng dẫn ra Băng Hỏa Đảo.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét