TÂM
TRẠNG CỦA TRỜI!
1
Hình như tâm trạng của Trời
Còn vương vướng chuyện nợ lời
nguyền xưa
Sáng thơm nắng, chiều đắng
mưa
Buồn khê bất chợt rớt trưa
nơi nào
Đi tìm trưa ở hồn ao
Chỉ nghe tiếng dũi cồn cào
sóng bơi
Đi tìm xóm tiếng ve rơi
Hàng tre cưa gió rối bời thời
gian
Hoàng hôn ám ảnh chiều
tàn
Du dương vỡ mộng núi đàn mây
bay
Thăng trầm nốt ánh sáng
ngày
Cung mùa giao cảm thèm say
màu người.
2
Thì ra tâm trạng của Trời
Sợ ta nhớ mẹ lệ đời bầm
đau
Yêu thương hùn hạp với
nhau
Giữ ta ở lại ươm màu tình
quê
Gỡ mùi chinh chiến trở về
Thơm niềm kiêu hãnh lời thề với
sông
Gối lòng biển mẹ mênh
mông
Càng thương đời mẹ ngóng
trông mỏi mòn
Đếm đau thương - những mất -
còn
Nhưng không để mất nước non của
mình
Mỗi ngày hỏi ánh bình
minh
Hồn thiêng người lính lặng
thinh chốn nào ?
Phạm Đức Mạnh
20.05.2021
LỜI BÌNH
CỦA CHÂU THẠCH
Bài thơ “Tâm Trạng Của Trời” của nhà thơ Phạm
Đức Mạnh không phải là bài thơ tình, cũng không phải là bài thơ đạo, cùng không
anh hùng hay bi hùng, chẳng lâm ly ủy mị,
nhưng bài thơ vừa mới đăng lên facebook thì liên tiếp những lời khen tặng
được gởi đến trong phần bình luận dưới bài thơ.
Châu Thạch tôi cũng gởi một lời bình luận như
sau: “Bài thơ thật thâm thúy. Tâm trạng của
Trời, của người và của lính hoà quyện trong nhau. Tôi muốn viết về bài thơ
nhưng không viết được, vì không thể nói hết được những gì bài thơ muốn
nói!”.
Thật quả nhiên nói trước bước không khỏi,
trong lòng tôi dằn vặt bởi những suy
nghĩ về bài thơ cứ mãi ám ảnh trong đầu. Vi vậy tôi phải viết về bài thơ. Viết
xong “để gió cuốn bay đi” như “Sống trên đời phải có một tấm lòng” của Trinh
Công Sơn.
Bây giờ, xin vào ngay khổ đầu của
bài thơ, xem tác giả nói gì về tâm trạng của Trời:
1
Hình như tâm trạng của Trời
Còn vương vướng chuyện nợ lời nguyền
xưa
Sáng thơm nắng, chiều đắng mưa
Buồn khê bất chợt rớt trưa nơi nào
Bước vào khổ thơ đầu tiên, tác giả chưa khẳng
định sáng nắng chiều mưa là do tâm trạng bất ổn
của Trời, nhà thơ còn nghi ngờ khi dùng hai từ “Hình như”. Thật ra tâm trạng
của Trời thì con người làm sao biết được. Kinh Thánh viết rằng: “Đức Giê-hô-va phán: Ý-tưởng ta chẳng phải
ý-tưởng các ngươi, đường-lối các ngươi chẳng phải đường-lối ta. Vì các từng trời
cao hơn đất bao nhiêu, thì đường-lối ta cao hơn đường-lối các ngươi, ý-tưởng ta
cao hơn ý-tưởng các ngươi cũng bấy nhiêu”. (Ê-Sai 55:8-9)”.
Thế
nhưng, dầu con người không thể biết được những việc làm của Trời, nhưng ý Trời
luôn được mặc khải cho loài người biết,
thể hiện qua thiên nhiên. Nhà thơ Phạm Đức
Mạnh nhìn thiên nhiên sáng nắng chiều mưa, trưa “buồn khê bất chợt” mà đoán định tâm trạng của Trời.
Tác giả nghĩ rằng tâm trạng Trời chưa ổn định vì “Còn vương vướng chuyện nợ lời nguyền xưa”,
theo tôi là không sai mấy.
Vì
sao không sai mấy? Ta nhớ theo Kinh Thánh,
khi A-Dam ông tổ của loài người ăn trái cấm, Đức Chúa Trời đã phán một lời
nguyền như sau:
“Ngài lại phán cùng A-đam rằng: Vì ngươi nghe
theo lời vợ mà ăn trái cây ta đã dặn không nên ăn, vậy, đất sẽ bị rủa sả vì
ngươi; trọn đời ngươi phải chịu khó nhọc mới có vật đất sanh ra mà ăn. Đất sẽ sanh chông gai và cây tật lê, và ngươi
sẽ ăn rau của đồng ruộng; ngươi sẽ làm đổ
mồ hôi trán mới có mà ăn, cho đến ngày nào ngươi trở về đất, là nơi mà có ngươi
ra; vì ngươi là bụi, ngươi sẽ trở về bụi. (Sáng Thế Ký:3-17-19)”
Bởi lời nguyền trên, trái đất sẽ còn chịu
nhiều đau khổ cho đến ngày tận thế, ngày mà theo Kinh Thánh nói, ai sống đẹp
lòng Trời vào nước Thiên Đàng, ai sống nghịch
lòng trời thì về địa ngục. Cho nên hiện nay “Sáng thơm nắng, chiều đắng
mưa/ Buồn khê bất chợt rớt trưa nơi nào” chỉ là vì ông Trời “Còn vương vướng
chuyện nợ” nên thực hiện “lời nguyền
xưa” như nhà thơ Phạm Đức Mạnh đã đoán ra chắc là hợp lý.
Rồi
ta bước sang khổ thơ thứ hai:
Đi tìm trưa ở hồn ao
Chỉ nghe tiếng dũi cồn cào sóng bơi
Đi tìm xóm tiếng ve rơi
Hàng tre cưa gió rối bời thời gian
Lạ
nhỉ? đang nói chuyện tâm trạng của Trời lại nói qua chuyện con người. Vậy thì
hiểu rõ, nhà thơ mượn tâm trạng ông Trời để nói về tâm trang con người. Tâm trạng
Trời không yên nên khiến mưa khiến nắng bất ngờ, tâm trạng người cũng không yên
nên đi giữa thiên nhiên, tìm sự bình an
trong lòng mình cũng không có. “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”, vì tâm trạng
nhà thơ không vui nên nhìn cảnh nào cũng hóa ra không vui cả.
Vậy
thì tâm trạng không vui sao nhà thơ không đi đến nơi nào lại tìm đến cái ao?
Không khó hiểu mấy vì ao làng là nơi lưu giũ những kỷ niệm tuổi thơ, những ký ức
sâu đậm của quê hương trong cuộc sống. Nhà thơ có tâm trạng không vui, tìm đến
ngắm ao làng, từ đó ta có thể hiểu được
tâm trạng không vui trong lòng nhà thơ là tâm trạng gì. Phải chăng, tác giả
trăn trở vì nhừng đổi thay không vừa ý trên chính quê hương mình?
Từ
khổ thơ thứ hai, ao làng, đường xóm, hàng tre đều không cho tác giả niềm vui
nào. Qua khổ thơ thứ ba, nhà thơ đưa mắt nhìn bao trùm quê hương, để rồi dưới
con mắt nhìn bi quan đó, tác giả cảm nhận như tất cả quê hương đang khao khát,
đang thèm say một đời sống, một quê hương tốt đẹp đúng với “màu người”. “Màu người” chính là tình yêu, đạo đức, nhân
cách, phẩm giá và cuộc sống hạnh phúc, có địa vị cao hơn mọi sinh vật trên đời nầy.
Hoàng hôn ám ảnh chiều tàn
Du dương vỡ mộng núi đàn mây bay
Thăng trầm nốt ánh sáng ngày
Cung mùa giao cảm thèm say màu người.
Vậy
màu người là màu gì? Theo Kinh Thánh, Đức Chúa Trời có phán rằng: “Đức
Giê-hô-va phán: Bây giờ hãy đến, cho chúng ta biện-luận cùng nhau. Dầu tội các
ngươi như hồng-điều, sẽ trở nên trắng như tuyết; dầu đỏ như son, sẽ trở nên trắng
như lông chiên”. (Ê-sai 1;18”). Vậy “màu người” theo Kinh Thánh chính là màu trắng,
là linh hồn của những ai vô tội, hoặc được tha tội thành trắng trong. Tất nhiên
nhà thơ không nói theo ý đạo, nhưng màu người chính là phẩm giá tốt đẹp mà
tuyên ngôn quốc tế nhân quyền đã ấn định
các quyền cơ bản mà con người phái có.
Qua
phần thứ 2 của bài thơ, nhà thơ Phạm Đức Mạnh đã hiểu lòng Trời. Trời khi nào
cũng có ý định tốt đẹp, Trời không cho ông ra đi, xa quê hương như bao nhiêu
người, Trời giữ nhà thơ ở lại để chung tay “ươm màu tình quê” nghĩa là xây đắp
quê hương, làm cho quê hương xanh màu tươi đẹp, làm cho con người nơi quê hương
có “màu người”:
Thì ra tâm trạng của Trời
Sợ ta nhớ mẹ lệ đời bầm đau
Yêu thương hùn hạp với nhau
Giữ ta ở lại ươm màu tình quê
Gỡ mùi chinh chiến trở về
Thơm niềm kiêu hãnh lời thề với
sông
Gối lòng biển mẹ mênh mông
Càng thương đời mẹ ngóng trông mỏi
mòn
Trời
hiểu tình yêu quê hương của nhà thơ, nhà thơ không phụ ý Trời, cởi áo lính với
niềm kiêu hãnh, toàn tâm toàn ý cho dự phóng báo đáp tình yêu mênh mông của mẹ.
mẹ ở đây là quê hương, là non sông, là tổ quốc mà cũng là người mẹ yêu thương của
nhà thơ, người mẹ đại diện cho tất cả những điều cao cả ấy.
Bài
thơ với những trăn trở của Trời, của người và của lính hòa quyện trong nhau được
rõ nét ở khổ thơ cuối cùng:
Đếm đau thương - những mất - còn
Nhưng không để mất nước non của
mình
Mỗi ngày hỏi ánh bình minh
Hồn thiêng người lính lặng thinh chốn
nào?
Người lính chấp nhận những đau
thương của mất- còn nhưng không bao giờ chấp nhận để mất nước non. Khi tác gỉả
phải nói như thế là tác giả đang đối diện với một vấn đề nan giải, và tác giả
đã quyết định chọn cho mình một chọn lựa. Chọn lựa đó là “Nước non của mình”.
Khi tác giả viết “Hồn thiêng người lính lặng
thinh chốn nào” với một dấu hỏi, là nhà thơ đang mang tâm trạng cô đơn, đang
hoài mong, đang chờ đợi đang đi tìm giá
trị những lời thề yêu nước của người lính, chờ đợi sự lên tiếng thề bảo vệ non
sông, bảo vê quê hương và xứ sở. Tôi nghĩ, hồn thiêng người lính đang ở quanh
ta, nếu chưa lên tiếng không phải là không lên tiếng.
Đây là một bài thơ mang tâm trạng của người,
không phải tâm trạng của Trời, thế nhưng nhà thơ mượn Trời để gởi vào đó tâm trạng
của mình. Bài thơ không có nỗi buồn nhưng có
niềm đau, niềm đau thật thấm
thía. Như tôi đã nói ở trên, tôi không thể viết hết những điều mà nhà thơ muốn
nói, vì có ai đo được nỗi đau đâu, huống chi đây là niềm đâu. Niềm đau là sao?
Là trong niềm vui vẫn có những nỗi đau khó nói ra thành lời./.
Châu Thạch
(Trưa
21/5/2021)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét