BÀI THƠ "NGỒI BUỒN NHỚ MẸ TA
XƯA" CỦA NGUYỄN DUY ĐẠO 4 CÂU THƠ… /
Trần Mạnh Hảo
Saturday,
15:40 Day 30/06/2018
Trong
tập thơ “Hoa dọc chiến hào” viết năm 1967, xuất bản năm 1968 nhà thơ Xuân Quỳnh
đã viết:
“Dẫu
con đi đến suốt đời
Cũng không đi hết những lời mẹ
ru”
Năm
1968 nhà thơ Nguyễn Duy chưa xuất hiện trên văn đàn.
Năm
1986, nghĩa là sau Xuân Quỳnh 18 năm, trong bài: “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” nhà
thơ Nguyễn Duy viết:
“Ta
đi trọn kiếp con người
Vẫn chưa đi hết những lời mẹ ru”
Bài
thơ có câu thơ hay nhất lấy từ câu thơ của Xuân Quỳnh này của Nguyễn Duy được Bộ
GD&ĐT cho vào sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, được bộ ra đề cho hàng chục cuộc
thi, được viết hàng chục bài văn mẫu trong đó có bài bình thơ đểu của Chu Văn
Sơn (nhà Nguyễn Duy học)…
Lời Ru (Xuân Quỳnh)
Hàng mi tơ vẫn khép giấc ngon
lành
Con đâu biết máy bay thù gầm
rít
Con chỉ nghe lời mẹ ru quấn
quýt
Bom chuyển hầm con ngỡ tiếng
nôi đưa
Hơi đất vào man mát giấc mơ
Con nào hay hơi lửa thù rát mặt!…
Mẹ lại hát ru con những bài
ca đất nước:
“…Vợ cấy… chồng cày… đồng cạn,
đồng sâu
Và yêu nhau cởi áo cho nhau
Khi đã yêu mấy núi đèo cũng
vượt
Tháp Mười ta có hoa sen đẹp
nhất
Đất nước mình tên Bác cũng
như hoa…”
Ngủ yên con, ngủ đẫy giấc con
nghe
Lời ru mẹ làm chiến hào che
chở
Ôi bàn chân, ôi bàn chân nho
nhỏ
Theo lời ru con đi suốt ngày
mai
Đang chờ con – núi rộng, sông
dài
Mẹ vẫn gần con trên bước đường
con bước
Khi nào con băng đèo vượt dốc
Con sẽ hiểu giá tình yêu “qua
mấy núi cũng trèo”
Thấy đồng cạn đồng sâu con nhớ
thuở đói nghèo
Câu hát cũ nhọc nhằn trong ý
nghĩ!
Lên Đồng Đăng nhìn nàng Tô Thị
Con sẽ thương những người vợ
trong Nam hai mươi năm giết giặc chờ chồng
Gặp trận mưa lâm thâm
Dẫu người mẹ đã gói niềm vui
trong áo mới
Con vẫn bâng khuâng tự hỏi:
“Phải người mẹ năm nào mưa ướt
áo tứ thân?”
Đến Tháp Mười ngắm đoá hoa
sen
Con nhớ Bác chòm râu phơ phất…
*
Con sẽ đi trên khắp miền Tổ
quốc
Những người chưa quen, những
đất mới tinh khôi
Và con sẽ ngỡ ngàng như gặp
Cảnh, người kia từ đã lâu rồi
Dẫn con đi đến suốt đời
Vẫn không đi hết những lời mẹ
ru
Lĩnh Nam, 25-5-1967
Bài
thơ hay các bạn vừa xem là bài “Lời Ru” của tác giả Nguyễn Thị Xuân Quỳnh. Thuộc
tập Hoa Dọc Chiến Hào (1968), danh mục Thơ Xuân Quỳnh trong Những Tác Phẩm Thơ
Tiêu Biểu Và Nổi Tiếng. Hãy cùng đọc và thưởng thức những tác phẩm khác, còn rất
nhiều những bài thơ hay đang chờ đợi các bạn!
Việc
“đạo văn” này tôi nghĩ lỗi lớn là của Bộ giáo dục & đào tạo. Khi đưa bài
thơ vào sách giáo khoa cho học sinh học, phải cẩn trọng, sao lại tắc trách nhường
ấy?
Đây
là bài thơ “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” của Nguyễn Duy viết năm 1986, in trong tập
thơ 1987:
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa...
1.
Trần
Thị Tuyết diễn ngâm, Chu Văn Sơn bình
Bần
thần hương huệ thơm đêm
khói nhang vẽ nẻo đường lên
niết bàn
chân
nhang lấm láp tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở
nào
Mẹ
ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội
đầu
rối
ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn
mùa
Cái
cò... sung chát đào chua...
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta
đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết mấy lời mẹ
ru
Bao
giờ cho tới mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu
giữa rằm
bao
giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm
sao
Ngân
hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng
Bờm...
bờ
ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn
xa xôi
Mẹ
ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần
hồn
bà
ru mẹ... mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ
chăng
Nhìn
về quê mẹ xa xăm
lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm
xưa
ngồi
buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa
cá xương...
Saigon,
mùa thu 1986
Nguồn: Nguyễn Duy, Mẹ và Em,
Nxb Thanh Hoá, 1987
Nữ
thi sĩ Xuân Quỳnh được giải thưởng Hồ Chí Minh về thơ, nhà thơ Nguyễn Duy được
giải thưởng nhà nước về thơ, đều là hai nhà thơ con cưng của chế độ, cùng được
đưa vài ba bài vào sách giáo khoa cho học sinh học; thơ của hai vị này còn được
dùng ra rất nhiều đề thi trung học phổ thông, trung học cơ sở...
Bài
thơ “Hát ru” của Xuân Quỳnh ra đời trước bài thơ “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” của
Nguyễn Duy 18 năm, thiết tưởng anh Nguyễn Duy đã thuộc làu bài thơ Xuân Quỳnh,
rồi trong tiềm thức viết ra một câu thơ y chang vậy, thành ra vô tình mắc tội đạo
văn. Chả thế mà nhà thơ Tế Hanh có lúc viết:
“
Đọc câu thơ đồng chí tưởng thơ mình”!
Hai
câu thơ cuối cùng của bài "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" này của Nguyễn
Duy là lấy của ca dao nhá các bạn mà không thấy tác giả chú thích.
Sài
Gòn 30-6-2018
TMH
Nguồn:
https://trieuxuan.vn/en/bai-tho-ngoi-buon-nho-me-ta-xua-cua-nguyen-duy-dao-4-cau-tho
……………………………..
Nguyễn Duy: 'Không có chuyện tôi đạo thơ
Xuân Quỳnh' / Dương Phương Vinh
15/07/2018
19:18
Cuối
tháng 6/2018 trên facebook (FB) cá nhân, nhà thơ Trần Mạnh Hảo có bài nêu: Câu
thơ "Ta đi trọn kiếp con người/ Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru" của
Nguyễn Duy đã đạo câu thơ Xuân Quỳnh: "Dẫu con đi đến suốt đời/ Vẫn không
đi hết những lời mẹ ru". Câu thơ Xuân Quỳnh ở bài Lời ru, còn câu thơ Nguyễn
Duy trong bài Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa.
Trần
Mạnh Hảo nhận định hai câu thơ trên “giống nhau như lột” và phân tích: “Lời ru
ra đời trước Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa 18 năm, thiết tưởng Nguyễn Duy đã thuộc
làu bài thơ Xuân Quỳnh, rồi trong tiềm thức viết ra một câu thơ y chang, thành
ra vô tình mắc tội đạo văn”.
Hai
câu cuối bài Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa cũng bị Trần Mạnh Hảo phê là lấy của ca
dao mà không chú thích: Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa/ Miệng nhai cơm búm lưỡi lừa cá
xương. Và khẳng định: “Một bài thơ đạo 4 câu vẫn được dạy trong SGK Ngữ văn lớp
10”.
Theo
Trần Mạnh Hảo, Lời ru in trong tập Hoa dọc chiến hào, còn Ngồi buồn nhớ mẹ ta
xưa in trong tập Mẹ và em, NXB Thanh Hóa 1987. (Tuy nhiên trên trang web thi
vien.net và ocuaso.com mà Trần Mạnh Hảo dẫn, thì câu thơ Xuân Quỳnh lại được
ghi là Dẫn con đi đến suốt đời chứ không phải Dẫu con đi đến suốt đời. Ngoài ra
còn có bản khác ghi: Dẫu con đi hết cuộc đời/ Cũng không đi hết những lời mẹ
ru).
"Không có chuyện đạo, và luôn chú
thích đủ"
Sáng
14/7/2018, tại khoa Viết văn - Báo chí, trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Nguyễn
Duy có buổi nói chuyện 3 tiếng về thơ ông, trong chương trình tập huấn “Gặp gỡ
nhà văn có tác phẩm trong chương trình ngữ văn”. Dẫn chương trình là nhà phê
bình Chu Văn Sơn, đã nêu nhiều câu hỏi gợi mở để Nguyễn Duy giải đáp quan tâm của
các sinh viên.
Về
ý kiến của Trần Mạnh Hảo qui kết mình “đạo thơ và ca dao”, Nguyễn Duy cho biết:
“Lấy
ca dao vào thơ mình thì tôi lấy nhiều, hay dùng ca dao để kết bài. Ví dụ bài Được
yêu như thể ca dao, câu kết Không trầu mà cũng chẳng cau/ Làm sao cho đỏ môi
nhau thì làm, là ca dao.
Bài
Áo trắng má hồng tôi cũng lấy câu ca dao này làm câu kết: Rừng xanh ai nhuộm mà
xanh/ Má hồng ai nhuộm mà quanh năm hồng. Hoặc Nhìn từ xa, Tổ quốc là bài thơ
thể tự do nhưng tôi kết bằng: Còn da lông mọc còn chồi nảy cây, chính là câu
trong bài ca dao Mười quả trứng: Đừng than phận khó ai ơi/ Còn da lông mọc còn
chồi nảy cây.
Câu
kết bài Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa cũng vậy, tôi đều ghi chú đầy đủ là ca dao. Bài
thơ này quá phổ biến, được in nhiều bản khác nhau ở nhiều NXB khác nhau trong
những tập sách khác nhau. Ngay tôi cũng không biết những ai đã in của mình. Tư
nhân người ta làm hoặc lưu truyền trên mạng thì tôi làm sao kiểm soát được. Bây
giờ ông Hảo tố tôi đạo ca dao thì không biết ông căn cứ vào bản nào. Những bản
gốc do tôi trực tiếp theo dõi, thì đều in nghiêng và chú thích là ca dao.
Còn
câu thơ Xuân Quỳnh, thú thật tôi hoàn toàn không biết. Bài thơ của Xuân Quỳnh
theo Trần Mạnh Hảo in năm 1968, khi ấy tôi đang ở chiến trường Khe Sanh, Tà Cơn
và sau này tôi cũng không đọc tập thơ đó.
Ngồi
buồn nhớ mẹ ta xưa tôi làm cúng mẹ năm 1986. Người ta không thể lấy của người
khác để cúng mẹ mình. Chuyện trùng hợp cũng là thông thường trong cuộc đời này.
Và trùng hợp không phải là đạo! Người ta lấy câu thơ hay hơn để được in, để lấy
danh, còn tôi không có chuyện lấy của người hay hơn. Khi mình thành danh rồi
thì không thể trốn đi đâu được. Bây giờ ông Hảo tố thì tôi biết nó giống nhau,
còn đạo thì không có! Câu kia là của Xuân Quỳnh, câu này của tôi. Nó in cách
nhau rất nhiều năm thì vẫn là hai câu của hai tác giả khác nhau.
“Đó là sự tương đồng”
Sau
giải thích của Nguyễn Duy, nhà phê bình Chu Văn Sơn cho biết ông đã nhận thấy sự
gần gũi của hai câu thơ Xuân Quỳnh- Nguyễn Duy từ hai chục năm trước, nhưng có
cách cắt nghĩa khác hẳn Trần Mạnh Hảo.
Chu
Văn Sơn cho rằng “sự gặp gỡ tương đồng trong văn chương rất nhiều”. Và nói
thêm:
“Thời
văn học trung đại thì phổ biến là người sau lấy người xưa làm khuôn mẫu. Đến thời
hiện đại, việc lặp lại sẽ bị quy đạo văn nhưng không phải mọi trường hợp giống
nhau đều là đạo văn. Vì trong sáng tạo, có sự tương đồng về tư duy.
Nguyễn
Duy cho xem câu kết bài “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” đều in nghiêng và ghi chú là
“ca dao” trong ba cuốn sách: Tuyển thơ Nguyễn Duy- NXB Hội Nhà văn 2010; Quê
nhà ở phía ngôi sao- NXB Thanh Hoá 2012;
Tuyển tập thơ Lục bát - NXB
Văn Nghệ 2017.
Chẳng
hạn ai cũng biết Trần Đăng Khoa là thần đồng thơ, nhưng thế nào mà câu biển một
bên và em một bên trong bài Thơ tình người lính biển của anh lại giống hệt câu
trong bài Sóng của Tế Hanh (chỉ khác chữ “và”). Nếu nói Trần Đăng Khoa đạo Tế
Hanh thì không ổn dù xét logic thời gian, bài thơ Trần Đăng Khoa ra đời sau, dễ
bị quy đạo văn.
Câu
thơ Xuân Quỳnh gắn với cái cá nhân, từ trải nghiệm riêng mà viết, như một sự
chia sẻ. Câu của Nguyễn Duy tầm vóc cao hơn, triết lý về một vấn đề mang tính
chất qui luật của đời sống nhân sinh chứ không phải chỉ là trải nghiệm cá nhân.
Ta đi trọn kiếp con người thì mức độ khái quát lớn hơn rất nhiều, là chuyện của
nhân sinh, của mọi con người, mọi kiếp người. Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru-
tình huống thơ ca ở đây khác hẳn Xuân Quỳnh. Đi trọn kiếp con người là một cái
gì rất lớn rất rộng rất vô cùng, rất sâu xa, đối lập với “không đi hết mấy lời
mẹ ru” rất hữu hạn...
Câu
thơ Xuân Quỳnh chỉ là chia sẻ về tình con yêu mẹ, còn Nguyễn Duy là một triết
lý nhân sinh nói về sự tương quan giữa đời sống con người với những điều ký
thác của các thế hệ trước vào ca dao. Ca dao là nguồn sữa tinh thần của giống
nòi, cho nên câu thơ Nguyễn Duy ý nghĩa khác. Có sự gặp gỡ tương đồng ở đây, giữa
hai nhà thơ...
“Không
phải lúc nào các nhà văn cũng đọc của nhau. Họ có thể gặp nhau tình cờ trong tư
duy, trong các tình huống văn chương. Nguyễn Duy gia tài thơ quá lớn, việc gì
phải lấy câu thơ vặt vãnh của người khác”.
Nhà
phê bình CHU VĂN SƠN
Nguồn:
https://tienphong.vn/nguyen-duy-khong-co-chuyen-toi-dao-tho-xuan-quynh-post1044458.tpo
---------------------------------
Tranmygiong.blogspot.com:
Qua bài phát hiện kết
án của Trần Mạnh Hảo và bài Nguyễn Duy tự bào chữa, bài bảo vệ Nguyễn Duy của
Chu Văn Sơn, trang chủ cảm nhận:
- Trần Mạnh Hảo phát hiện kết án Nguyễn
Duy đạo 4 câu thơ căn cứ vào văn bản in trong sách giáo khoa là chính xác.
- Nguyễn Duy tự bào chữa hai câu ca dao có chú thích là ca
dao. Vậy lỗi là của Nxb. Giáo dục in vào sách giáo khoa đã bỏ chú thích gây ra
hiểu lầm cho bạn đọc.
Hai
câu giống của Xuân Quỳnh thì Nguyễn Duy nói không hề biết, không đọc Xuân Quỳnh,
là do tư tưởng tương đồng. Bào chữa của Nguyễn Duy khó chấp nhận. Duy là nhà
thơ nổi tiếng, chẳng lẽ không đọc các nhà thơ tiền bổi? Thơ Xuân Quỳnh nhiều
bài in trong sách giáo khoa, học sinh cũng biết mà Nguyễn Duy lại không? Dù vậy
thì sự thực hai câu thơ của Duy y trang hai câu của Xuân Quỳnh là không thể phủ
nhận. Điều đó đủ kết luận là đạo văn.
- Bài bảo vệ thần tượng Nguyễn Duy – thân chủ của “Luật sư bào
chữa” Chu Văn Sơn lộ rõ cảm tính, cù nhầy, thiếu thuyết phục.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét