tranmygiong.blogspot.com
Kính
thưa các cụ!
Bài thơ Đêm Yên Dũng ra đời năm 1968, khi đó tôi đang học Đại học
Thư viện sơ tán ở huyện Yên Dũng, tình Bắc Giang. Năm 2005, bài thơ công bố lần
đầu trong tập THƠ NAM ĐỊNH 5 NĂM ĐẦU THẾ KỶ do Nxb Hội Nhà văn ấn hành. Bài thơ
được một số tác giả viết bài bình như:
- Nhà
thơ Trần Đăng Tính có bài Cảm nhận về bài thơ Đêm Yên Dũng của Trần Mỹ Giống.
- Nhà
thơ - nhà lý luận phê bình Phạm Đức Nhì, người Mỹ gốc Việt, hiện sống ở bang Tếch
Dát có bài Thi pháp bài thơ Đêm Yên Dũng của Trần Mỹ Giống.
Hôm
nay, tôi xin đọc bài “Đọc Đêm Yên Dũng thơ Trần Mỹ Giống” của nhà thơ - nhà phê
bình Châu Thạch, tên thật là Trương Văn Trạn, hiện sống ở Đà Nẵng. Bài đã được
in trong Tạp chí Văn Nhân số 144 năm 2022, trang 52 - 54.
Mời
các cụ nghe chơi.
Trước
hết tôi xin đọc bài thơ:
ĐÊM YÊN DŨNG
Trên trời cao
một ngôi sao nhấp nháy
như ánh mắt người yêu ta thuở
ấy
hẹn chờ nhau
xao xuyến buổi ban đầu.
Đồi bạch đàn
gió lao xao trong lá
ái ân niềm tâm sự
ngàn xưa.
đất cựa mình bồi hồi nhịp thở
ấm hơi người luống bắp, bãi
dưa.
Gió tạm biệt đồi cây
lá theo ngừng tâm sự.
đất say nồng giấc ngủ từ lâu
Trên trời cao
giọt sao còn thức
vẫn nhấp nháy nhìn
vẫn đợi chờ
chung thủy đến ngàn sau
Trần Mỹ Giống
LỜI BÌNH CỦA CHÂU THẠCH
Nhà thơ Trần Mỹ Giống còn là một nhà
văn, quê Xuân Trung – Xuân Trường – Nam Định, hiện quản trị trang
tranmygiong.blogspot.com. Bài thơ “Đêm
Yên Dũng” đã được nhà phê bình văn học Phạm Đức Nhì nhận xét thi pháp của bài
thơ qua bài viết “Thi Pháp Bài Thơ “Đêm Yên Dũng” của Trần Mỹ Giống”. Yên Dũng
là địa danh của một huyện thuộc tỉnh Bắc Giang.
Châu Thạch tôi tình cờ đọc bài thơ thấy rất
hay, nên chỉ xin mạo muội viết những cảm nhận chủ quan của mình theo những cảm
xúc mà bài thơ đem đến cho tôi, mong được tán thán cho thỏa lòng những ngôn từ
trong thơ mà con tim và thớ thịt tôi rung động.
Vào khổ thơ đầu tiên ta dễ dàng thấy Trần
Mỹ Giống chỉ cho ta một ngôi sao nhấp
nháy, lung linh trên bầu trời đêm, như ánh mắt người yêu đã một lần hẹn thề, hẹn
chờ ở cái tuổi “Xao xuyến buổi ban đầu:
Trên trời cao
một
ngôi sao
nhấp
nháy
như
ánh mắt
người
yêu ta thuở ấy
hẹn
chờ nhau
xao
xuyến
buổi
ban đầu.
Khổ thơ đầu có ý thơ, tứ thơ thật dễ hiểu,
chính sự dễ hiểu đó làm cho bất cứ ai đọc thơ cũng thấy được một bầu trời tuyệt
đẹp, bầu trời đó nằm trọng tâm trí của mỗi người, nằm trong kỷ niệm êm đềm của
một đêm nào đó, hay của một tháng năm nào đó mà ta từng nằm gối đầu trên cánh
tay, nhìn lên khoảng trống bao la có ngàn vì sao nhấp nháy.
Bầu trời đó nằm trong kỷ niệm của người
lính, nằm trong kỷ niệm của anh công nhân, hay kỷ niệm của một người từng đi
trên dòng sông, từng nằm trong cánh rừng, hay công trường hay nông trường nào
đó. Nếu ai đọc thơ, nhớ đến lời hẹn thề với em một thuở xa xưa thì khổ thơ thổi
vào tâm hồn ta một làn gió se lạnh, mang đến cho ta một chút khoái lạc trong nỗi
niềm thương nhớ.
Những câu thơ trên đây dễ thật dễ, thanh
thật thanh, nhưng có khác gì bức tranh mở rộng một khung trời, nhắn nhủ mỗi người
quay lại ký ức, đi về thuở yêu thương. Trần Mỹ Giống từng là một người lính, chất
lãng mạn trong thơ nếu đem vào cho đời lính thì nó lại càng lãng mạn, thì nó lại
càng thi vị đến không bút nào tả được.
Qua khổ thơ thứ hai, một bức tranh vô
cùng độc đáo được vẽ lên bởi cây cọ vẽ
điểm xuyết một khung cảnh cô liêu có mang hồn đất trời thao thức trong
đêm:
Đồi
bạch đàn
gió
lao xao trong lá
ái
ân niềm tâm sự
ngàn
xưa.
đất
cựa mình bồi hồi nhịp thở
ấm
hơi người luống bắp, bãi dưa.
Đọc khổ này không ai không tưởng tượng
ra đồi thoai thoải, cây bạch đàn trùng điệp, gió như hơi của đất trời bay qua từng
kẻ lá. Vạn vật trong thơ như có linh hồn, như có thân thể để cựa mình, ẩn mình
trong luống bắp, bãi dưa mà thở ra, tưởng đến những vì sao trên trời như đôi mắt
người xưa còn quyến luyến với mình.
Hai chữ “ái ân” ở đây không có nghĩa dục
tình. “Ái ân niềm tâm sự” là sự hòa hiệp thanh tao của đất trời tự ngàn xưa mà
Thượng Đế tạo ra, là sự nhuần nhuyễn trong sự sống của muôn vật, là sự đồng một
thể như hiểu tiếng lòng của thi nhân giữa trời xanh, sao sáng, rừng bạch đàn và
tiếng gió lao xao.
Thi nhân nhìn thấy ngôi sao như ánh mắt
người yêu thuở ấy nhìn ta, lòng ấm lại và không gian cũng đồng cảm với lòng người,
nên “Đất cựa mình bồi hồi nhịp thở/ Ấm hơi người luồng bắp, bãi dưa”. Hơi người
làm ấm luống bắp bãi dưa là hơi ai vậy? Phải chăng là hơi ấm trong mắt người
tình năm xưa đã chiếu xuống từ ngôi sao nhấp nháy, làm cho muôn vật trở nên
tràn đầy sự sống.
Đây là một khổ thơ đúng nghĩa trác tuyệt,
nó hòa hợp được tâm trạng người vào khung cảnh trời đất, nó đem sự ái ân trong
lành vô biên của cuộc tình “Xao xuyến buổi ban đầu” vào cuộc ái ân của đất trời
trong phút giây này.
Rồi thì sự lao xao của rừng cây bạch đàn
dừng lại, đất cựa mình dừng lại, vạn vật chìm vào tĩnh lặng, nhưng con tim
không dừng lại, nó nhảy chậm lại, nó nhảy chậm lại để được tồn tại mãi mãi cùng
vạn vật đến ngàn sau. Để làm chi vậy? – Để chung thủy đợi chờ em!:
Gió tạm biệt đồi cây
lá
theo ngừng tâm sự.
đất say nồng giấc ngủ từ lâu
Trên
trời cao
giọt
sao còn thức
vẫn
nhấp nháy nhìn
vẫn
đợi chờ
chung
thủy đến ngàn sau
Nhà thơ không còn là nhà thơ, nhà thơ
bây giờ là nhạc sĩ, đã phổ một cung trầm cho dàn giao hưởng vừa nhộn nhịp của
mình trở nên êm dịu, khiến cho ngàn trái tim chùng xuống, trong yên lặng thụ hưởng
tình yêu nồng nàn trong giấc ngủ, tức là giấc thụy du đời đời, đến ngàn sau.
Trời
đất còn ngủ, muôn vật còn ngủ nhưng với nhà thơ, tình yêu không ngủ bao giờ, nó
vẫn thức khi “Đất say nồng giấc ngủ từ lâu” và yêu trong giấc thụy du ngàn năm
chung thủy của nó.
Đọc khổ thơ này, tự nhiên làm tôi nhớ đến
bài thơ “Mùa Xuân Chín” của Hàn Mạc Tử. Hàn Mạc Tử tả một buổi bình minh đẹp vô
cùng:
“Trong
làn nắng ửng khói mơ tan
Đôi
mái nhà tranh lấm tấm vàng
Sột
soạt gió reo tà áo biếc
Trên
dàn thiên lý bóng xuân sang”.
Rồi
Hàn Mạc Tử tả tiếng hát của thiếu nữ:
“Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi
Hổn
hển như lời của nước mây
Thầm
thỉ với ai ngồi dưới trúc
Nghe
ra ý vị và thơ ngây”.
Tất nhiên ở đây Trần Mỹ Giống không tả
miền nông thôn đẹp như Hàn Mạc Tử. Nhà thơ như tả một miền nông thôn nghèo với phong
cảnh khô hơn, và tiếng hổn hển trong thơ Trần Mỹ Giống cũng khác với Hàn Mạc Tử.
Trong thơ Hàn Mạc Tử, tiếng hổn hển “như lời của nước mây”. Trong thơ Trần Mỹ
Giống tuy không dùng tiếng “hổn hển” nhưng tiếng hổn hển nằm trong toàn bộ bài
thơ và tiếng hổn hển đó không “như lời của nước mây” mà chính nó là lời của nước
mây. Lời hổn hển ấy thầm thỉ với rừng bạch đàn, với luống bắp, vơi bãi dưa rồi
chìm xuống trong yên lặng để suy tư, để tưởng nhớ về một cuộc tình đi qua trong
đời. Lời trong lòng thi nhân trở thành lời của nước mây, phát xuất vì một vì
sao như mắt em nhấp nháy trên bầu trời cao và đến lúc lời ấy nín lặng “đến ngàn
sau” cũng dưới vì sao ấy. Vì sao ấy đã trở thành “Giọt sao thao thức/ Vẫn nhấp
nháy nhìn”, nên mối tình vẫn tỉnh lặng cùng không gian, ấp ủ trong lòng thi nhân và trong vạn vật cho đến ngàn sau.
Bài cảm nhận này tôi viết trong một giờ
không chỉnh sửa theo triều dâng của cảm xúc trong lòng. Tôi có thể viết thêm về
nó không biết bao giờ cho hết và viết mãi suốt đêm nay nếu có người chịu đọc.
Đây là một bài thơ rất ngắn nhưng rất
dài, vì nó chất chứa một mối tình trong không gian rộng lớn, nó chung thủy với
một mối tình đến ngàn năm sau và nó cô đọng sự bao la sự trường tồn, vẻ đẹp của
thiên nhiên, của tâm hồn vào trong 3 khổ
thơ với 19 câu thơ ngắn gọn./.
Châu Thạch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét