ĐỌC “ĐI THEO THỜI GIAN” THƠ PHAN THẠCH NHÂN / Châu Thạch

 

 

ĐI THEO THỜI GIAN 

 

Đêm Nhan Biều 

Nằm nghe 

Tiếng gà gáy khuya giữa trời đêm lạnh 

Tiếng gió vi vu giá rét lạnh trong lòng 

Tiếng thạch thùng chắp lưởi giữa buổi tàn đông 

Tiếng tơ lòng nơi quê nhà ray rứt phận đời lữ thứ 

Chỉ một thoáng qua 

Tôi chỉ dừng chân bên dòng đời muôn nẻo 

Có chị tôi già 

Ngồi nhắc chuyện một thời xa 

Ngày tháng phôi pha 

Tuổi thơ tôi đâu mất giữa quê nhà 

Xa lắm rồi! 

Ôi! Một thời giông bão 

Trời đang xuân mà một chút tàn đông còn lưu lại 

Gặp vội bạn bè 

Gặp lại người quen 

Mình chẳng nhận ra nhau 

Nhưng câu chuyện xưa vẫn chưa quay về hồi kết. 

 

Đêm Nhan Biều 

Đêm suy tư ngồi lắng nghe mà ngẫm 

Năm mươi năm xa quê 

Ngồi bên chị tối nay 

Khi quay về chân em còn mười ngón 

Nhìn hai bàn tay mình, em còn đủ bộ ngón thong dong 

Dù bao phen roi đời quất lên phận người chua chát 

Nếm đắng nuốt cay xa xót cả nỗi lòng. 

 

Đêm Nhan Biều 

Tôi đến rồi đi thật vội vã 

Một thoáng quê hương bên góc nhỏ cuộc đời 

Dấu chân người ra đi 

Tìm nơi xa vời vợi 

Vuốt mắt nhìn trời xa xót một niềm riêng 

Tôi thao thức 

Cứ triền miên đêm không ngủ 

Cũng muốn ghé thăm ai 

Nhừng F0 đang chặn kín cửa nhà 

Cửa đóng then cài 

Nằm im đêm thị trấn 

Buồn tênh. 

 

Thôi tạm biệt 

Tạm biệt sông quê 

Tạm biệt quê nhà để bay về bên phố lớn 

Có con đường tha hương gió bụi 

Số phận nối dài theo kiếp người vùng vẫy giữa trời Nam 

Xin tạm biệt 

                       Phan Thạch Nhân 

 

Lời Bình:   Châu Thạch 

 

Phan Thạch Nhân là nhà thơ trong nhóm Sông Quê, nhóm nầy chỉ có ba người: Phạn Thạch Nhân,  Nguyễn Thị Liên Hưng và Nguyễn Thị Vĩnh Phước. Họ là người Quảng Trị, đồng môn trường Nguyễn Hoàng, ngôi trường bị tan nát và mất tên sau trận chiến mùa hè đỏ lửa năm 1972. Thơ của nhóm nầy thường viết về quê hương yêu dấu và ngôi trường tuổi thơ của họ. Gần đây, ba nhà thơ đã gia nhập thêm vào THI VĂN ĐOÀN GIỚI TUYẾN- QUẢNG TRỊ do nhà thơ Lê Mai Lĩnh chủ trì. 

       Thi Văn Đoàn Giới Tuyến - Quảng Trị  thành lập đầu năm 1960, đa số là học sinh tại trường Nguyễn Hoàng, nhiều người dã thành danh như Phạm Văn Bình,  Lê Mai Lĩnh, Chu Vương Miện, Thạch Nhân…trên văn thi đàn nước Việt. Ngày nay giới tuyến không còn nữa, nhưng nhà thơ Lê Mai Lĩnh muốn dòng văn chương quê hương còn lung linh mãi, nên ông tiếp tục  điều hành và mời thêm những cây bút mới cọng tác. 

       Bài thơ “Đi Theo Thời Gian” của nhà thơ Phan Thạch Nhân viết về một đêm quay lại làng Nhan Biều, quê nhà của ông và nơi ông có đầy những kỷ niệm đẹp tuổi thơ. Làng Nhan Biều nằm  ở bờ bắc sông Thạch Hản. Đối diện với làng Nhan Biều, phía  bờ nam sông Thạch Hản là Thị Xã Quảng Trị (Tỉnh lỵ thời ấy) có cổ thành với 81 ngày đêm chiến trận đã phá nát thị xã nầy thành ra bình địa. 

       Châu Thạch tôi có một bài thơ “Em Nhan Biều” với khổ thơ đầu như sau: “Gió tự Nhan Biều gió thổi qua/ Thơm hương hoa cúc hương hoa cà/ Thuyền ai tách bến ngang sông Thạch/ Áo trắng đi về chung với hoa”.  Thơ viết như thế chắc ai  đọc cũng hình dung được làng Nhan Biều rất đẹp. Làng có dải đất phù sa chạy dọc theo bờ  bắc sông Thạch Hãn, được trồng toàn rau củ và hoa. Rau củ và hoa thu hoạch được chở qua chợ tỉnh ở bờ nam là thị xã Quảng Trị, tức tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Tri thời bấy giờ. Sau năm 1975, tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Trị được dời ra thành phố Đồng Hà.  Các cô gái bên kia sông thời ấy, đi học  mặc áo dài trắng, ngồi chung với hoa lên bến Nhan Biều qua sông Thạch Hãn đến trường Nguyễn Hoàng, Bồ Đề, Phước Môn . Ngày nay cảnh ấy không còn nữa. Bởi thế nhà thơ Phan Thạch Nhân quay về một đêm nằm nghe trong lòng trỉu nặng: 

 Đêm Nhan Biều 

Nằm nghe 

Tiếng gà gáy khuya giữa trời đêm lạnh 

Tiếng gió vi vu giá rét lạnh trong lòng 

Tiếng thạch thùng chắp lưởi giữa buổi tàn đông 

Tiếng tơ lòng nơi quê nhà ray rứt phận đời lữ thứ 

       Có lẽ đêm Nhan Biều với “Tiếng gà gáy khuya giữ trời đông lạnh”, “Tiếng gió vi vu giá rét”. “Tiếng thạch sùng chắp lưởi” đã có  từ thuở xa xưa, khi nhà thơ còn tuổi thơ ở đó. Đáng ra nhà thơ nằm nghe những tiếng ấy, thấy lòng mình ấm lại bởi kỷ niệm xưa quay về trên chính quê hương yêu dấu. Nhưng không! Nhà thơ thấy “lạnh trong lòng”, thấy “ray rứt phận đời lữ thứ”! Vì sao? Rõ ràng vì dấu xưa nền cũ đã mất đi quá nhiều, không có gì đem lại cho nhà thơ niềm vui thưởng thức hương vị ngày xưa trở lại trong lòng mình. 

       Thế rồi, dòng thơ được tiếp tục với câu chuyện về ngày tháng phôi pha với người chị già: 

Chỉ một thoáng qua 

Tôi chỉ dừng chân bên dòng đời muôn nẻo 

Có chị tôi già 

Ngồi nhắc chuyện một thời xa 

Ngày tháng phôi pha 

Tuổi thơ tôi đâu mất giữa quê nhà 

Xa lắm rồi! 

Ôi! Một thời giông bão 

Trời đang xuân mà một chút tàn đông còn lưu lại 

Gặp vội bạn bè 

Gặp lại người quen 

Mình chẳng nhận ra nhau 

Nhưng câu chuyện xưa vẫn chưa quay về hồi kết. 

       Không có gì để bình ở những câu thơ trên vì nó rất rõ nghĩa, thế nhưng đọc nó cảm xúc tràn vào lòng ta bởi hình ảnh người chị khác chi người mẹ đã già, hình ảnh tuổi thơ đã mất đi biền biệt, hình ảnh người quen không nhận ra nhau, tất cả làm cho tâm hồn trở nên lạc lỏng, bơ vơ, hụt hẩng trong dự định tìm về nơi quá khứ vàng son để nhìn, để ngăm, để ngửi cảnh, vật, hương, vị  của một thời tuổi thơ yêu dấu. 

       Có ai như nhà thơ Phan Thạch Nhân không? Về với quê xưa chỉ được một đêm, nhưng một đêm không tận hưởng niềm vui trở lại. mà là một đêm “suy tư” và  “ngẫm”. Chính đó là nỗi đau của người quay lại: 

Đêm Nhan Biều 

Đêm suy tư ngồi lắng nghe mà ngẫm 

Năm mươi năm xa quê 

Ngồi bên chị tối nay 

Khi quay về chân em còn mười ngón 

Nhìn hai bàn tay mình, em còn đủ bộ ngón thong dong 

Dù bao phen roi đời quất lên phận người chua chát 

Nếm đắng nuốt cay xa xót cả nỗi lòng. 

       Ngồi với chị nhưng không nghe hơi ấm truyền sang, ngồi với chị nhưng không thấy tiếng động trong vườn ngày xưa đêm hò hẹn, ngồi với chị nhưng chỉ mừng vì còn đủ chân tay. Đọc thế, ta thấy dòng thơ đủ nói lên cuộc đời nhà thơ phong trần biết là bao và quê hương chừ xa lạ biết là bao! 

       Cuối cùng nhà thơ thổ lộ thật sự tâm trạng của mình trong đêm quay về  ngủ lại trên mãnh đất thân yêu năm xưa: Thao thức, buồn tênh!. 

Tôi đến rồi đi thật vội vã 

Một thoáng quê hương bên góc nhỏ cuộc đời 

Dấu chân người ra đi 

Tìm nơi xa vời vợi 

Vuốt mắt nhìn trời xa xót một niềm riêng 

Tôi thao thức 

Cứ triền miên đêm không ngủ 

Cũng muốn ghé thăm ai 

Nhừng F0 đang chặn kín cửa nhà 

Cửa đóng then cài 

Nằm im đêm thị trấn 

Buồn tênh. 

 

Thôi tạm biệt 

Tạm biệt sông quê 

Tạm biệt quê nhà để bay về bên phố lớn 

Có con đường tha hương gió bụi 

Số phận nối dài theo kiếp người vùng vẫy giữa trời Nam 

Xin tạm biệt 

       Tôi yêu bài thơ nầy của tác giả vì nó giống tôi. Tôi cũng đã từng quay về Quảng Trị và tôi cũng đã từng hụt hẩng bằng những câu thơ sau đây: “Tôi bật khóc quay về trong ảo não / Chiều đang lên bóng tối xóa đôi bờ / Cảnh đâu còn hồn cũ, hóa bơ vơ / Đêm sắp xuống chốn xưa, người ngơ ngác!” 

       Đọc bài thơ “Đi Theo Thời Gian” của Phan Thạch Nhân viết về một đêm quay lại với quê hương Quảng Trị, ngủ lại một đêm trong làng Nhan Biều, một làng đẹp như thơ như mơ và như mộng mà ngày xưa hương hoa của nó nơi bờ sông Thạch Hãn bên kia, theo gió bay qua bờ sông Thạch Hản bên nầy, tôi cảm động như chính tôi là tác giả. Tôi đã tỏ lòng mình trên trang facebook của ông bằng mấy câu thơ sau đây: 

"Đêm Nhan Biều" 

Một bài thơ tâm sự 

Kỷ niệm xưa và chốn cũ bây giơ 

Tiếng gió đêm buồn trong cả bài thơ 

Có tiếng chảy sông khuya dòng Thạch Hãn 

Tôi đọc nó nên lòng tôi nhớ bạn 

Nhớ trường xưa và nhớ tuổi thanh xuân 

Cảm ơn nhà thơ, cây bút đã từng 

Sống nơi ấy, nơi tôi hằng vui sống! 

       Cảm ơn quý vị đã đọc và chúc quý vị nhiều niềm vui an lạc! 

                                    Châu Thạch