“Một thời” (NXB Thanh niên 1997) là tập thơ đầu tay của tác giả Nguyễn Duy Nhiệm. Đã 11 năm ở chiến trường miền Nam, Nguyễn Duy Nhiệm từng làm chiến sĩ trực tiếp đánh Mỹ ở Pleime, làm anh nuôi, tham gia sáng tác biểu diễn trong Đoàn văn nghệ xung kích B3. Chất lính, chất chiến trường đã ăn sâu vào trong máu thịt của anh, nên thơ anh hầu như chỉ viết về người lính.
Thời tôi lính nhà bếp
Làm bác đứt ruột cười
Bây giờ thơ tôi viết
Chỉ viết về lính thôi
Thật vậy, 39 bài thơ in trong MỘT THỜI, tôi cố nhặt ra dăm bài “Yêu”, “Hoa Mười giờ”, “Em xin lỗi”, “Tiếng rao”, “Trân trọng”... còn hơn 30 bài đúng là chỉ viết về bộ đội, về người lính. Ngay cả những bài tôi đã nhặt ra ở trên có chủ đề về tình yêu, tình bạn, song cũng lại là tình cảm của người lính.
Tập thơ viết về người lính của Nguyễn Duy Nhiêm, tuy không phải là tất cả, nhưng anh dành phần rất nhiều về chiến trường B3 Tây (Tây Nguyên), viết về cuộc sống của cán bộ chiến sĩ, viết về tình đồng đội, tình quân dân thật đậm đà, sâu sắc. Những bài viết về chiến trường Tây Nguyên của ông thật gian khổ ác liệt nhưng người đọc vẫn không thấy mảy may bi quan mà chỉ thấy phơi phới lạc quan, yêu đời một cách rất hóm hỉnh.
Cuộc sống của chiến sĩ B3 thật gian khổ. Trong những năm 69- 70- 71, chiến trường gặp khó khăn, tiêu chuẩn của chiến sĩ Tây Nguyên là 1 lạng gạo/ngày, một lạng gạo lại nấu làm 3 bữa nên trông nồi cơm khó nhìn thấy gạo mà chỉ toàn những sắn thôi. Và tác giả đã phác họa cảnh đó, cảnh cơm thừa do thiếu gạo một cách ngộ nghĩnh dí dỏm:
Thiếu gạo lại thừa cơm
Nghe như là nghịch lý
Những ngày ta đuổi Mỹ
Ở B3 chuyện thường.
Ở B3 (Tây Nguyên), chiến sĩ ta hầu như không biết tiêu tiền là gì, mọi thứ từ cái kim sợi chỉ đều dựa vào hậu cần cấp phát. Trong bài “Chuyện lạ có thật”, tác giả đã phác họa bằng những câu thơ hóm hỉnh:
Bạn có tin cuối thập kỷ sáu mươi
Đô la “xịn” lính vất đi vô khối
Cần thứ gì chỉ việc đem muối đổi
Ở Bê Ba chẳng ai lạ chuyện này
Những bài “Lặng lẽ”, “Chỉ một giây thôi”, “Tây Nguyên có một thời” mô tả cảnh chiến đấu ác liệt:
Hầm mổ chưa đào xong
Thương binh đã về tới
Hoặc:
Ngày B52 đánh xập mấy lần hầm
Đêm, B57 tọa độ cắt dọc ngang giấc ngủ
Ở B3 chiến trường rừng núi, nhất là rừng cao nguyên Đắc Lắc đi đâu cũng chỉ thấy một thứ cây khộp, một loại cỏ le, dễ bị lạc lắm. Mà đã lạc rừng thì biết bao nguy hiểm do thú dữ, do gặp biệt kích, do lạc lâu ngày đói khát...:
Sốt rét rừng, tóc chẳng kịp mọc lên
Lạc đơn vị rau tầu bay thay gạo
Ở Tây Nguyên, tôi đã thấy những khu kho chứa gạo, chứa đạn, chứa nhiên liệu, pin đài lọt thỏm sâu trong những khu rừng hoang vắng, mà thường lại chỉ có một người coi kho. Bài “Kéo lửa” đã viết về một chiến sĩ coi kho, trong điều kiện không kiếm đâu ra lửa, anh lính đó phải dùng cật dang và bùi nhùi kéo lửa. Kéo đến mức:
Mồm miệng thay nhau thở
Vớt thêm nữa bùi nhùi
Và khi đã có lửa, anh cảm thấy lòng sung sướng, vì không phải nằm nhai gạo sống. Tác giả viết:
B3 ơi B3
Mấy nơi nào như thế
Chân pháo gẫy, anh vác nòng DK để cho đồng đội bắn
Lê Viết Cát ơi! có mối tình nào hơn
Thiếu đồng đội mình anh vào trận địa
Mình giữ một quả đồi
Trăm giặc không lên nổi
(Lính Hà Nội)
Và cũng nhiều câu thơ nói về tình đồng đội:
Quên làm sao chuyền cho nhau bao gạo nương
Bát cháo nhường thương binh không ai ăn miệng đói
Điếu thuốc lá rừng chia nhau từng hơi khói
Lá thư nhà cả đại đội đọc chung
(Tây Nguyên có một thời)
Sau trận đánh ta ghi nhật ký, làm thơ
Khóc đồng đội ngón tay vừa vuốt mắt
Túi ngực bạn máu tắm nhòe bức ảnh
Đáy ba lô một túm tóc đuôi gà!
(Tây Nguyên có một thời)
Thời hậu chiến, những người lính trở về đời thường, tham gia vào nhiều lĩnh vực kinh tế, văn hóa xã hội, nhưng lòng yêu chiến trường xưa, yêu đơn vị cũ, thương nhớ đồng chí, đồng đội không mấy ai quên.
Đồng đội ơi! khi nay mai chiến thắng
Xin đừng quên đêm nay đêm nay
(Đêm chiến trường)
35 bài thơ in trong tập thơ của Nguyễn Duy Nhiệm, càng đọc càng suy ngẫm mới thấy được sự nhiệt tình say mê với thơ, ông viết vì lòng yêu đồng đội nên đọc dễ rung động, nhất là những người trong cuộc đã từng kề vai sát cánh chia ngọt sẻ bùi với ông ở chiến trường Tây Nguyên./.
Lê Văn Hy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét